Schuifelen (Over de gemaksparadox)

Hoe groot is de kans dat ik in een rolstoel terechtkom? Die vraag spookt de laatste tijd soms door mijn hoofd. Voordat u vergenoegd in uw handen wrijft met de gedachte: wat een interessante nieuwe fobie, ik denk dat dit scenario niet ondenkbeeldig is. Sterker nog, met een beetje ander ziektegedrag zat ik er misschien al in. Of ging ik in ieder geval moeizaam schuifelend door het leven. Nu oogt het overigens allemaal behoorlijk fit. Lopen, rennen, fietsen, zwemmen, ik beweeg met grote gedrevenheid sinds ik op een ochtend na de chemotherapie bleek te zijn veranderd in een krom, oud vrouwtje.

Als ik ’s ochtends opsta kan ik bijna niet lopen vanwege de stijve gewrichten. Opstartproblemen noemt mijn oncoloog dat. Ook zijn mijn voetzolen bepaald ongevoelig geworden, waardoor ik minder balans heb. De aangetaste proprioceptie zorgt voor extra gestuntel. Dat probeer ik op te vangen met corrigerende bewegingen. Helaas zijn mijn gewrichten ook bijzonder gevoelig. Een iets te pittige beweging doet meteen pijn, vooral in voeten en handen, een ontsteking ligt telkens op de loer. Snelle en krachtige bewegingen zijn sowieso niet handig vanwege de krampgevoeligheid van mijn spieren, vooral in benen, voeten en langs ribben. Kortom, bewegen is een confronterende uitdaging geworden.

Ik vind me nog iets te jong voor moeizaam geschuifel, dus combineer ik ochtendkrant en koffie met rekken en strekken tot alles weer enigszins soepel draait. Ik zet moderne dingen in, zoals yoga voor souplesse, qigong voor versterking en hardlopen voor de noodzakelijke doorbloeding van de extremiteiten. Dit had natuurlijk ook gewoon tuinieren kunnen zijn.

De grote vraag is: hoe zou het me vergaan als ik anders zou denken? En vooral anders zou doen? Bijvoorbeeld zoals mijn altijd actieve bejaarde buurvrouw na een operatie. Ontstemd vertelde ze: “Opstaan gaat ineens zo moeilijk, meestal ga ik meteen maar weer zitten.” Dan was ik misschien wel, net als zij, van het wandelen afgekomen, waren mijn spieren geatrofieerd en zat ik nu in een rolstoel.

Zo denken en doen is allesbehalve gek. Wij mensen hebben een natuurlijke neiging om het kalm aan te doen bij fysiek ongemak. En als we die neiging al niet zelf hebben, is er altijd nog de omgeving. “Doe maar rustig aan”, is denkelijk één van de meest gegeven adviezen aan mensen met een kwaal. Niet alleen van moeders en buurmannen, ook van dokters. Als ik een euro zou krijgen voor iedere keer dat een oncoloog, cardioloog of internist een dergelijk zinnetje uitspreekt, werd ik vast en zeker multimultimiljonair. Tegenwoordig weten we dat dit doorgaans het slechtst denkbare advies is waarmee een patiënt de spreekkamer kan verlaten. Bij de meeste aandoeningen is inspanning juist cruciaal in herstel en kwaliteit van leven.

Idem dito bij veroudering. Jammer genoeg hebben we onze maatschappij zo ingericht dat we ouderen invalide maken. We nemen ze alles uit handen, bouwen gelijkvloerse woningen, geven scootmobielen wanneer het lopen moeilijker gaat, en denken dat we goed bezig zijn. Maar ouderen die steeds minder bewegen, zorgen vooral voor een levendige hulpmiddelenindustrie en fractuurpoli, niet voor een geriefelijk leven.

Mensen verlangen naar gemak zonder goed te weten hoe je dat kunt bereiken. Zoals mijn schoonzus. Toen ze 52 werd, zei ze: “Ik wil over een paar jaar toch wel in een appartement wonen. Met een lift.” Het is opvallend dat trappen en tuinen altijd als eerste worden geschrapt wanneer de leeftijd oploopt. Terwijl precies dit type inspanning essentieel is voor een prettiger leven, zoals de Blue Zones* laten zien.

Ziehier de paradox van onze zucht naar gemak: je moet er wel wat voor doen. Soms is dat confronterend, maar alles beter dan moeizaam geschuifel.

*Blue Zones: een aantal gebieden in de wereld waar relatief veel mensen langer leven in goede gezondheid.

Bron: Kaemingk, A. TBV - Tijdschr Bedrijfs- en Verzekeringsgeneeskd (2019) 27: 21