Vechten

“Na een lang gevecht dat hij niet kon winnen, is overleden …”, lees ik in de rouwadvertentie. Af en toe staat het er nog, dat iemand heeft gevochten of strijd geleverd. Maar gelukkig steeds minder. Al moet ik zeggen dat het voor de lezer ook wel fijn is, zo weet je meteen de doodsoorzaak. Kom daar maar eens om bij een tekst als “Bedroefd maar dankbaar”.

Kanker en vechten. Er is volgens mij geen ziekte waarbij het woord vechten zo vaak langs komt als kanker. En tegelijkertijd is er geen ziekte waarbij zo weinig te vechten valt als kanker. Ze is een onvoorspelbare sluipmoordenaar waar je als slachtoffer nauwelijks iets concreets tegenover kunt stellen.

Het woord vechten suggereert dat je zelf iets kunt doen, en zelfs kunt winnen. Het suggereert ook dat diegenen die doodgaan het niet zo goed gedaan hebben, terwijl de overlevers bijzonder knap zijn. Dat laatste klopt natuurlijk, eerlijk is eerlijk, maar toch niet meer dan de mensen die het niet gered hebben. Misschien zelfs wel minder. Al die suggesties over de persoonlijke inbreng: of je het overleeft is vooral een kwestie van geluk of pech, of een behandeling aanslaat of niet. Voorlopig in ieder geval toch.

“Je gaat er wel voor vechten hè?”, zegt een kennis. Het is een paar maanden na de diagnose en ze kijkt me strak, bijna bezwerend, in de ogen. “Waar moet ik voor vechten?”, vraag ik verbaasd. Ze aarzelt even. “Ik bedoel dat je niet opgeeft”, antwoordt ze dan.

Opgeven? Zouden mensen dit bedoelen als ze het hebben over vechten: opgeven of niet opgeven? Dat zou betekenen dat de oorlogstaal verhult dat de huidige gezondheidszorg nogal tekortschiet in wat ze de kankerpatiënt te bieden heeft. En dat is natuurlijk ook zo, het is nog steeds niet veel moois, ondanks alle opgewonden geluiden. De beschikbare behandelingen vallen al decennialang in de categorieën ‘verschrikkelijk’ en ‘heel verschrikkelijk’. Het verloop is per definitie onzeker, en als je uitbehandeld bent, wacht slechts acceptatie. Aanvaarden dat je doodgaat is moeilijk voor de mens, het klinkt als falen. Dat is het natuurlijk niet. Doodgaan hoort bij het leven, alleen lijkt het alsof we dat verleerd zijn. We willen doorgaans vooral doorgaan.

Ik hoor van een jonge vrouw met drie kinderen die al veel behandelingen gehad heeft. Ze zegt: “Als ik deze chemotherapie nog doe, dan heb ik waarschijnlijk weer drie maanden extra.” Haar familie gunt haar rust, maar afscheid nemen is duidelijk nog te moeilijk voor haar.

Het kan ook de omgeving zijn die het moeilijk vindt. “Hij wil niet meer”, vertelt een nicht over een goede vriend, “ik begrijp het niet, hij heeft zichzelf opgegeven, maar er is nog zoveel wat hij kan proberen. Waarom kijkt hij niet nog even rond?”

Zo beschouwd draait het woord ‘vechten’ vooral om de vraag hoeveel ellende iemand aankan en wanneer het gevoel ontstaat dat het genoeg is geweest. Een heldhaftige metafoor dus. Misschien willen nabestaanden hiermee publiekelijk hun waardering uitspreken voor hun dierbare overledene, voor het volhouden in moeilijke tijden. En voor de moed die nodig was om afscheid te nemen.