Mocht er wel iets zijn dan geef ik wel een teken

Als er wel iets is, geef ik wel een teken.

Ben was een geweldige man met wie ik dertig jaar extreem gelukkig ben geweest. Twee jaar geleden overleed hij aan galwegkanker. Hij was een jaar ziek, maar zoals altijd bleef Ben zichzelf: vol humor en wijsheden die hij soms halfgrappend uit zijn mouw schudde, maar altijd met een kern van waarheid. “Risico’s mijden is riskant,” zei hij dan. Of: “Het leven is te kort om slechte wijn te drinken.” En zo leefde hij ook echt.

De dag dat hij zijn diagnose kreeg, keek hij de arts aan en zei: “Goed, dan weten we dat ook weer.” Geen paniek, geen ontkenning, gewoon… acceptatie. Ben vond dat zijn tijd te kort was om tegen de kanker te vechten alsof hij die strijd nog kon winnen. Hij accepteerde de ziekte en besloot de tijd die hij nog had nuttig te besteden. De dagen erna begon hij direct met bellen en bezoeken – afscheid nemen van iedereen die hem lief was, niet met tranen, maar met verhalen, grappen en het soort gesprekken dat alleen op het scherpst van de snede gevoerd kan worden.

Hij begon ook een blog, waarin hij zijn ziekte en het leven dat hij achterliet met openheid en een lach beschreef. Zijn teksten werden snel populair en dat leidde ertoe dat hij ambassadeur werd voor Kanker.nl. Hij wilde anderen helpen begrijpen wat zo’n diagnose met je doet en openheid geven over het leven met de wetenschap dat je op korte termijn doodgaat. De blog stond vol observaties over hoe mensen op zijn ziekte reageerden en zijn verbazing over de ziekte zelf, met een humor die nooit lang uit beeld bleef. Toen ik hem vroeg of hij geloofde in een leven na de dood, antwoordde hij droog: “Nee hoor. Maar als er wel iets is, geef ik wel een teken.”

Het Afscheid en de Vlinder

In september 2022 was Ben zo ziek dat hij morfine nodig had, en het duidelijk was dat hij binnen enkele dagen zou komen te overlijden. Hij koos voor euthanasie, en ja, hij was nieuwsgierig naar hoe het zou zijn om dood te gaan. “Ik wil het meemaken,” zei hij, “niemand heeft er wat aan als ik in slaap wordt gebracht.” Die laatste dagen waren een mix van liefde, muziek en humor, en hij overleed met een grote glimlach in bijzijn van mij en mijn lieve familie. Op het afscheid waren heel veel mensen en de sfeer was goed. Onze neef Siebe, die als een zoon voor hem was, speelde basgitaar aan het begin van de ceremonie, en terwijl de muziek klonk, gebeurde er iets bijzonders: een grote zwarte vlinder verscheen in de ruimte.

Het was niet zomaar een vlinder die even kwam kijken en weer vertrok. Nee, deze bleef de hele ceremonie, alsof hij precies wist dat hij iets moest doen. Hij kwam eerst naar mij toe, waarna hij fladderde tussen de mensen. Hij was zeer aanwezig en liet zich duidelijk zien. Na de afscheidsbijeenkomst volgde hij ons naar de borrelruimte waar we na afloop samenkwamen. Hij bleef ook daar rondvliegen, totdat wij uiteindelijk met de kist vertrokken – precies aan de andere kant van de ruimte vertrok de vlinder naar het water, richting ons huis, alsof hij wist dat hij zijn taak had volbracht. De vlinder was in totaal 4,5 uur bij ons aanwezig geweest.

Het was bijna magisch, en later hoorde ik van de vele aanwezigen dat ze die vlinder ook hadden gezien en gevoeld. Het leek een stil bewijs dat Ben toch niet helemaal was vertrokken, ondanks zijn nuchtere ongeloof in een leven na de dood. In de dankkaart na het afscheid heb ik het verhaal van de vlinder gedeeld, met een knipoog naar Bens laatste belofte: dat als er dan toch iets zou zijn, hij wel een teken zou geven.

Doe Ben de Groeten

Afgelopen woensdag kwam Ben weer volop in mijn gedachten. In mijn werk als arts begeleid ik mensen soms in hun laatste fase. Afgelopen woensdag was ik bij een 91-jarige man die, net als Ben, voor euthanasie had gekozen. Hij stond op het punt om dement te worden en wilde voorkomen dat hij de regie over zijn leven zou verliezen. Op het moment dat hij overging, dacht ik onvermijdelijk aan Ben. In gedachten fluisterde ik: “Doe Ben maar de groeten.”

Later die dag had ik nog een consult: een SCEN-consult om te kijken of een andere euthanasievraag aan de criteria voldeed. Dit keer was het een man die leed aan een snelgroeiende tumor. Samen met zijn vrouw spraken we open over het levenseinde en de vraag wat er daarna komt. De echtgenote vertelde over bijzondere momenten die ze de laatste tijd meemaakte, momenten waarop zij het gevoel had dat overleden dierbaren haar bijstonden. Hun verhaal raakte me, en ik vertelde over de vlinder die ons bezocht had bij Bens afscheid.

Toen gebeurde er iets onverwachts. De echtgenote keek me aan en zei vastberaden: “Ik denk dat jouw man hier ook is. Die vlinder… dat was Ben. Hij wilde je laten weten dat hij nog steeds bij je is en dat hij je dankbaar is.” Die woorden schoten recht door me heen. Ik voelde een warme gloed in mijn lichaam en schoot vol. Ze omhelsde me, en ik voelde een diepe verbinding. Alsof Ben nog steeds ergens tussen ons in stond, met zijn gebruikelijke pretoogjes, en mij geruststelde.

Een Onzichtbare Verbinding

Na dat gesprek gaf ik haar mijn telefoonnummer en een link naar Bens blog. Misschien zouden ze er op een later moment troost in vinden, of simpelweg Bens humor in herkennen. Soms denk ik dat Ben in die blog alles heeft gezegd wat hij wilde, maar op momenten als deze voel ik dat er iets ongrijpbaars is – een draad die blijft bestaan, een kleine vonk die niet zomaar dooft.

Misschien is het idee van een leven na de dood niet belangrijk. Misschien zijn het deze momenten, deze bijzondere toevalligheden, waarin we voelen dat liefde sterker is dan de dood, die ons een glimp geven van wat blijft. Ik weet niet of Ben echt in die vlinder zat, of dat hij hier was tijdens het consult, maar ik weet wel dat zijn liefde en humor altijd een deel van mij zullen zijn. In momenten van stilte en in onverwachte ontmoetingen voel ik hem nog steeds, en dat brengt me troost. Zoals hij zou zeggen: “De dood maakt het leven anders, de dood verandert nooit” of “dood is leven.”

Misschien is dit wel het teken dat hij mij wilde geven: dat hij nog steeds om me heen is, als een vleugje humor, een knipoog op het juiste moment, en een vlinder die precies weet waar hij moet zijn. En zo zal de liefde blijven, tot ver voorbij de dood, als een fladderend moment dat de tijd trotseert en onze harten verbindt.