Vallen, opstaan en veerkracht
lieve, beste lotgenoten,
Deze zomer schrijf ik een blogreeksje over 'Vallen en Opstaan' want zowel persoonlijk als professioneel houdt dit thema me al geruime tijd bezig. Misschien is vallen en weer opstaan ook wel de belangrijkste opgave in een mensenleven?! Iedereen krijgt immers in zijn/haar leven te maken met ingrijpende gebeurtenissen. Voor mij persoonlijk was kanker krijgen, 3 jaar geleden, in ieder geval de meest ingrijpende val-ervaring ooit.
Deze, tweede, blog gaat over veerkracht, ofwel het vermogen om na tegenslag weer (sterker) op te staan. Wat is veerkracht eigenlijk en hoe word je een veerkrachtiger mens? Niet alleen relevant voor ons als (ex-)kankerpatienten of naasten van, maar eigenlijk voor iedereen. Met elkaar hebben we daar een hoop ervaring mee. En we kunnen op dit punt vast van elkaar leren. Misschien draagt mijn blog daar ook iets aan bij?
groetjes, Christa
Begripsomschrijvingen
Vallen, opstaan en veerkracht: waar hebben we het eigenlijk over? Volgens het woordenboek wordt onder een val verstaan: plotseling en onvrijwillig op de grond terechtkomen. Ongeacht of er daarna sprake is van letsel of niet. Opstaan gaat over je oprichten, oprijzen, de liggende, zittende houding verlaten. Na een letterlijke of figuurlijke val, maar ook gewoon wanneer je uit je stoel opstaat om een kopje thee te zetten.
Als ik in mijn blogs ‘vallen’ schrijf, doel ik niet specifiek op alle fysieke valpartijen die mensen kunnen meemaken, alhoewel die soms ook grote impact hebben, maar ik doel op alle ingrijpende levensgebeurtenissen die mensen kunnen meemaken. En dat zijn er, zoals ik in mijn eerdere blog beschreef, behoorlijk wat. Als het je niet lukt om je daarin staande te houden, dan val je. Vaak op alle fronten tegelijk: fysiek, mentaal en emotioneel.
Met veerkracht wordt over het algemeen bedoeld: de kracht van lichaam en geest om je (snel) te kunnen herstellen na tegenslag. Meestal gaat dat niet vanzelf. Daar is serieuze inspanning voor nodig.
Misschien is na tegenslag weer opstaan zelfs wel de grootste overwinning die we als mens kunnen bereiken? Zie bijgaande afbeelding met spreuk van Confucius, Chinese wijsgeer (551 v.C.- 479 v.C.).
Vallen en opstaan: Twee voorbeelden
Niet alle valpartijen in een mensenleven zijn gelukkig groot en dramatisch. En soms kan een schijnbaar onschuldig valpartijtje ook grotere gevolgen hebben dan je soms denkt. Twee persoonlijke voorbeelden:
Vroeger
Vroeger was ik een tamelijk onzeker meisje. Als vijf-/zesjarige vond ik vooral nieuwe fysieke dingen leren spannend en moeilijk. Zoals bijvoorbeeld leren zwemmen en rolschaatsen. Aan het eerste heb ik nog levendige herinneringen, met name aan het koude water van het buitenzwembad waar ik ‘s morgens vroeg voor schooltijd zwemles kreeg en aan de bulderende badmeester die zijn instructies luidkeels vanaf de zijkant van het bad riep. Niet echt een fijne, stimulerende leeromgeving. Van het moeizame proces van leren rolschaatsen kan ik me echter weinig herinneren. Dat heb ik vermoedelijk verdrongen. Het verhaal dat mijn vader daarover later vaak heeft verteld, ging over vallen, opstaan en opnieuw beginnen. Uit mezelf was ik, denk ik, als onzeker klein meisje na een aantal valpartijtjes afgehaakt, maar met aanmoediging van mijn ouders heb ik net zolang geoefend totdat ik de techniek van rolschaatsen goed beheerste en het ook écht leuk begon te vinden. Zo is in ons gezin de uitdrukking ontstaan ‘Als je kan leren rolschaatsen, kan je alles!’. Aan die periode denk ik nog wel eens terug want door al die kleine valpartijtjes heb ik destijds als klein meisje iets heel groots geleerd, namelijk de kunst van opstaan en doorzetten! Een waardevolle levensles, die ik bij diverse latere, ingrijpende levensgebeurtenissen veelvuldig in praktijk heb mogen brengen.
Nu
Helaas, het is weer eens zover: in mijn enthousiasme heb ik weer eens te uitbundig geleefd. Dit keer door voor het eerst in mijn leven een fietsvakantie te ondernemen. Heerlijk door fraaie gevarieerde landschappen gefietst, onderweg op bijzondere plekken gepicknickt, lekker in meertjes gezwommen, mooie musea bezocht en leuke ontmoetingen met bekenden en onbekenden. Kortom, ik heb genoten van ons fraaie Nederland! Met gemiddeld elke dag 54 km op de teller een enorme opsteker en prestatie! Zeker gezien het feit dat ik door mijn ziekteperiode – nu bijna drie jaar geleden- beslist minder energie heb dan vroeger. Na die blije, uitbundige week ben ik - hoe kan het ook anders- helemaal uitgeteld. Want mijn energiebalans goed bewaken is nog steeds niet mijn sterkste punt. Na de euforie over mijn fietstocht kom ik nu opnieuw ten val. Niet zo dramatisch als drie jaar geleden toen ik kanker bleek te hebben, maar deze tijdelijke terugval is in zijn kleinheid ook confronterend. Hij herinnert me aan al die lange maanden dat ik destijds ziek en zwak op de bank lag. Dit keer duurt het herstel langer dan van andere uitjes. Confronterend! Dus ik doe nu weer even rustig aan en zeg tegen mezelf: ‘Gun jezelf de tijd om weer op krachten te komen en blijf optimistisch. Dat je nu weer moe bent en buikpijn hebt, betekent niet dat de kanker weer actief is, maar je hebt weer eens teveel van jezelf gevergd’ (Gelukkig was ik een paar dagen later weer grotendeels opgeknapt).
Veerkracht en emotionele stabiliteit
In de Big5 Persoonlijkheidsvragenlijst van Adviesbureau GITP, waaraan ik momenteel als freelance coach ben verbonden, wordt veerkracht vooral gedefinieerd als emotionele stabiliteit.
Iemand die hoog scoort op emotionele stabiliteit ‘Reageert doorgaans kalm, weloverwogen en zelfverzekerd wanneer dingen tegenzitten. Herstelt ook snel na tegenslag in stressvolle situaties of na kritiek door anderen. Is eerder op oplossingen gericht dan op problemen. Vertrouwt er op problemen aan te kunnen. Is in het algemeen opgewekt en ontspannen’.
Iemand met lage scores op emotionele stabiliteit daarentegen wordt als een weinig veerkrachtig persoon beschouwd: ‘Reageert doorgaans emotioneel op tegenslag en kan zich lang zorgen blijven maken. Blijft zich dan eerder op de problemen richten dan op oplossingen. Kan zich kritiek van anderen persoonlijk aantrekken en daar dan geprikkeld op reageren. Twijfelt bij tegenslag gemakkelijk aan eigen kunnen en kan enige tijd nodig hebben om zichzelf weer onder controle te krijgen’.
Iemands emotionele stabiliteit kan bovendien in verschillende levensfasen variëren, zo weet ik inmiddels ook uit ruime persoonlijke ervaring.
Ontwikkelbaar of niet?
In de persoonlijkheidspsychologie worden bepaalde persoonlijkheidskenmerken als tamelijk stabiel en onveranderlijk beschouwd. Een introvert persoon verander je niet in een extravert type en van nature chaotische mensen zullen waarschijnlijk nooit echt systematische, geordende types worden. Gelukkig zijn gedragspsychologen positief over de ontwikkelbaarheid van veerkracht. Je kan veerkracht zien als een spier. Die wordt sterker wanneer je hem traint. Wanneer je oefent in veerkrachtig gedrag, kan je je veerkracht dus verder versterken. Dat geeft hoop voor de toekomst! Maar hoe doe je dat dan?
Veerkracht ontwikkelen: hoe doe je dat?
Psycholoog, spreker en bestseller auteur Rick Hanson (PhD), verbonden aan het Greater Good Science Center van Berkeley University (Canada) schreef er in 2018 een boek over: ‘Resilient. How to Grow an Unshakable Core of Calm, Strength, and Happiness' (2018). Veerkracht heb je namelijk niet alleen nodig om ingrijpende levensgebeurtenissen het hoofd te bieden maar eigenlijk voor elke dag in je leven; bij het opvoeden van kinderen, in relaties, in je werk, bij gezondheidsproblemen, bij stressvolle situaties, om te helen van oude pijn en om door te gaan. In zijn boek beschrijft Hanson op basis van inzichten uit de neurowetenschap, mindfulness en positieve psychologie hoe we meer innerlijke kracht kunnen ontwikkelen om bij tegenslag zelfverzekerd, kalm en gecentreerd te blijven.
Positieve neuroplasticiteit
In het brein zijn een aantal gebieden die samenhangen met veerkracht. Met name de amygdala (het stresscentrum), de hypothalamus (stuurt de aanmaak van de stresshormonen cortisol en (nor)adrenaline aan), de hippocampus (reguleert stress) en de prefrontale cortex (regelt cognitieve functies en remt de amygdala) spelen daarbij een belangrijke rol. Ik volgde ooit een opleiding over begeleiding bij stress en burnout, maar het voert te ver om in deze blog gedetailleerd te beschrijven hoe stress in onze hersenen en ons lichaam werkt. De belangrijkste les voor deze blog: door gericht te oefenen kun je de verbinding tussen verschillende hersengebieden versterken. Daardoor kunnen specifieke neurocircuits actiever en sterker worden. Zodoende kan je in jezelf het pad naar meer veerkracht versterken.
Wat draagt bij aan veerkracht?
Hanson benoemt in zijn boek 12 interne krachten die bijdragen aan meer veerkracht. Onderstaand een aantal. Met dank aan Heleen Peverelli (Psychologiemagazine).
· Geluksmomenten
Heilzame ervaringen en geluksmomenten helpen ons om weerbaarder te worden bij tegenslag. Dus: Wees dankbaar voor alle positieve momenten in je leven en benoem regelmatig waarvoor je allemaal dankbaar bent. Geluk zit ook in kleine dingen!
· Zeggenschap
Zeggenschap ervaren is het tegenovergestelde van hulpeloosheid. Jezelf als actor/doener ervaren in plaats van als slachtoffer helpt je om bij tegenslag weer op te staan. Dus: besef dat je altijd kan kiezen, zelfs in situaties waaraan je niets kan veranderen. Bijvoorbeeld door je aandacht op iets anders, iets positievers te richten of anders te denken over bepaalde personen of situaties.
· Rust bewaren
Het is heel normaal dat bepaalde stressvolle situaties ons bang of boos maken. Het is echter niet gezond om langdurig stress te ervaren. We hebben ook rust en ontspanning nodig om van stress te herstellen en op te laden.
Regelmatig oefenen met eenvoudige ademhalingsoefeningen, yoga of meditatie kan helpen om meer rust te ervaren. Alleen al door te oefenen met verlengen van je uitademing ten opzichte van je inademing (bijvoorbeeld 4 tellen in en 6 tellen uit) zal jij je rustiger gaan voelen.
· Intieme relaties versterken
Intieme relaties met mensen van wie we houden (familie, vrienden etc.) maken ons sterk en veerkrachtig. In moeilijke tijden zijn zij een belangrijke steun en toeverlaat. Wanneer zij niet nabij zijn, kan het ook helpen om in gedachten hun steun op te roepen.
· Moedig zijn
Het vergt moed om in contact met anderen kwetsbaar, eerlijk en assertief te zijn. Maar het loont! Want moed/vastberadenheid tonen maakt je veerkrachtiger. Dus: wanneer je een situatie spannend of eng vindt, vertel dat aan anderen. Herinner je jezelf aan eerdere keren dat je moed hebt getoond en haal dat gevoel terug. Daardoor vergroot je je veerkracht.
Volgende keer
In mijn volgende blog -de derde en laatste blog uit de reeks 'Vallen en opstaan' - beschrijf ik wat mij heeft geholpen om na ingrijpende levensgebeurtenissen weer veerkrachtiger in het leven te staan. Met kanker als de meest heftige val-ervaring ooit. Eigenlijk ben ik best trots op hoe ik dat heb gedaan. En ik oefen nog steeds regelmatig, want die veerkracht-spier moet je natuurlijk wel blijven trainen;)
En jij?
Wat is jouw manier om na ingrijpende levenssituaties overeind te blijven of na vallen weer sterker verder te gaan? Welke tips heb jij daarover aan anderen?
Levendige groet,
Christa
Meer weten?
· CSR Centrum. (opleiding) Stresspreventie en -interventie volgens de CSR-methode (2018)
· GITP/ PiMedia, Reflector Big Five Personality-vragenlijst (2020). Wordt veel gebruikt bij assessments en soms ook bij coaching trajecten.
· Hanson, R. PhD. Resilient: How to Grow an Unshakable Core of Calm, Strength, and Happiness (Harmony Publishers 2018), ISBN-13: 978-0451498861
· Peverelli, H. Psychologiemagazine.nl. In 5 stappen naar veerkracht. https://www.psychologiemagazine.nl/artikel/in-5-stappen-naar-veerkracht/
· ChristaBlogt. Ben je ook benieuwd naar mijn vorige over vallen en opstaan?
blog 36 Vallen en opstaan, het overkomt iedereen. https://christablogt.blogspot.com/2022/07/blog-36-vallen-en-opstaan-het-overkomt.html. Wil je weten hoe ik als veerkrachtig mens probeer te leven? Lees dan ook mijn blogs over levenskunst en klein geluk: https://christablogt.blogspot.com/2021/08/blog-24-levenskunst.html
https://christablogt.blogspot.com/2021/11/blog-27-klein-geluk.html
9 reacties
Veerkracht.. ik heb er onlangs een boek over besteld. Ik was er een beetje klaar mee, met dat vallen. Was vooral boos op mezelf dát ik steeds viel. Ik blijf het lastig vinden om mezelf dat niet persoonlijk aan te rekenen.
Maar het zit 'm dus niet in dat vallen, kwam ik laatst ook achter. Maar in het steeds opnieuw weer opstaan. En er zijn kennelijk tools die je daarbij kunnen helpen. Tools waar je meer aan hebt dan wat ik mezelf lang voorhield: je moet gewoon beter je best doen. Dat is eigenlijk vooral een dooddoener die de boel erger maakt.
Ik weet niet of de kanker mijn grootste val was. Ik denk dat de longcovid er meer inhakte doordat die zo onvoorstelbaar en invaliderend is. Of is het de combinatie van die 2? Of het verlies van mijn werk dat erna kwam? Of de (letterlijke) val uit de bus afgelopen maart. Die hakte er nog eens extra op in omdat ik door mijn gebroken bovenarm ook hulpbehoevend werd.
Ik weet van mezelf dat ik op kan staan. Ik heb meerdere depressies gehad en deze stuk voor stuk overleefd. Ik heb studies afgerond terwijl ik dacht dat ik het nooit zou kunnen.
Ik ben ooit (2007) gediagnosticeerd met een Borderline stoornis: emotioneel instabiel. Achterdaf gezien denk ik dat er sprake was van hooggevoeligheid i.c.m. een traumatische jeugd en verkeerd aangeleerde copingtechnieken. Ik viel niet onder het kopje 'typisch borderline', maar dat instabiele.. Helaas herken ik me daar wel in. Het ging bij mij lang goed, ik spaarde op en ging vervolgens onderuit. En krabbelde uiteindelijk weer op.
Is het dan lastiger door die hooggevoeligheid en het stukje instabiliteit? Ik weet het niet. Misschien heb ik ook wel gewoon veel meegemaakt. Tijdens de revalidatie werd dat wel genoemd: je draaglast is hoog. Ik vond dat eigenlijk maar onzin, iedereen maakt toch dingen mee? Niet te flauw hoor!
Maar ik ben inmiddels zover dat ik kan denken: ja okee, ik val dus regelmatig. En ik blijf soms ook even liggen. Simpelweg omdat ik de tijd nodig heb om alles te begrijpen en te verwerken. Dat duurt bij mij wat langer, zo ben ik bedraad. Maar opstaan, dat doe ik uiteindelijk wel. Hoe dan ook. Ik denk altijd dat dat is omdat je nu eenmaal niet kunt blijven liggen, maar misschien doe ik daarmee mezelf wel tekort.
Interessant om verder over na te denken en uit te zoeken. Die lijst van 12, ik ga ze eens opzoeken in mijn boek.
Liefs, Bianca
Lieve Bianca, veerkracht heb jij zeker. Door jouw val uit de bus zijn je ogen destijds geopend en ondanks de vele pijn heb je veel geleerd en ga je beter om met terugvallen. Je neemt meer de tijd om op te staan. Maar je weegt ook meer af of iets leuks ondernemen het terugvallen daarna wel waard is. Heel knap. Onze levens zijn zo veranderd maar we proberen de slingers op te blijven hangen he. Liefs Carla 🦋
Lieve Carla,
Als er iemand is, die mij voorgedaan heeft hoe je zoiets doet, ben jij het wel, hé ;-)
Maar het klopt, ik kom er steeds meer achter wat voor slingers ik wil hebben, waar ik ze wil hebben en hoe ze er uit moeten zien. Ik heb lang gedacht dat ik het moest doen met de slingers die ik aangereikt kreeg en ook dat ik daar dan nog dankbaar voor moest zijn ook, hoe lelijk ze ook waren. Inmiddels weet ik dat ik zelf echt wel iets (lees: een hoop) te kiezen heb. Ik denk dat dat wellicht de meeste winst opgeleverd heeft. Misschien had ik dat zonder die val ook wel geleerd hoor, maar hij heeft zeker voor vertraging gezorgd en dat was wel precies wat ik nodig had. De internist van de VMK schreef het vorige week nog in zijn brief: langzaam, stapje voor stapje. We doen het goed, jij en ik.
Liefs, Bianca
Lieve Bianca, wat een mooi compliment. Dank je.
We hebben elkaar bij de oncofit leren kennen toen we net in onze rollercoasters zaten en we nog niet wisten wat ons allemaal te wachten stond. Maar we hebben elkaar enorm gesteund he. Samen lachen,, huilen en zo positief mogelijk zien te blijven met ons mutsenclubje. Wat lijkt dat al lang geleden doordat we zoveel mee hebben gemaakt in die jaren. Maar goed. We vallen en krabbelen allebei weer op gelukkig. Met vallen en opstaan moet je het leren werd vroeger al gezegd. Zolang de stapjes langzaam aan maar vooruit blijven gaan en we om leren gaan met onze totaal veranderde levens sinds de kanker diagnoses. Bij mij is "overleven en kwaliteit van leven " heel belangrijk geworden en bij jou vooral omgaan met je beperkingen door verschillende oorzaken, inderdaad de mooiste slingers uit blijven kiezen en accepteren en het beste van je leven maken met alle mogelijkheden die je nu hebt. De frustratie zal er nog regelmatig zijn, maar zorgen dat het glas altijd half vol blijft dat is de beste manier om te genieten van onze levens.
We doen het zeker goed. Liefs Carla xxx
Hoi Christa,
Wat een mooi onderwerp weer, zo herkenbaar! Dank je wel voor je inspirerende teksten, ze raken me elke keer weer.
Groetjes, Wilma
Hoi Wilma,
dankjewel voor je compliment. Ik vermoed dat jij zelf ook het eea heb meegemaakt op het gebied van vallen en opstaan. Wanneer je dat echt hebt meegemaakt, voel je echt hoe ingrijpend dat is. Ik hoop dat je nu in een val vrije periode zit.
groetjes en misschien tot een volgende keer.
ben nog bezig met blogje 3 in deze reeks over hoe ik zelf elke keer weer probeer op te staan. En ook ik heb niet de wijsheid in pacht, want ik ben ook maar een mens die elke keer nieuwe dingen van het leven leert. Dus: wordt vervolgd!
Groetjes,
Christa
Hoi Bianca,
sorry dat ik nu pas reageer. Ik was een paar dagen niet zo fit. Dank dat je openhartig vertelt over je ervaringen. Dat vallen en opstaan wordt je soms zo zat. Heel herkenbaar. Want we willen natuurlijk helemaal niet vallen. en als je eenmaal gevallen bent ( lees: het leven meer van je gevergd heeft dan je op dat moment aankon) is het af en toe best moeilijk om weer op te krabbelen. Om dat je fysiek verzwakt bent ( br die ellendige chemo’s) of te verdrietig of anderszins. En het vergt moed en doorzettingsvermogen om toch elke keer weer je schouders eronderuit zetten om weer veerkrachtig op te staan. ( Niet) toevallig las ik vanavond deze spreuk (zie foto) in een oude Libelle die ik recent van mn tante van 87 kreeg.
Weer opstaan is idd topsport! En af en toe hebben we daar de puf niet voor, dus dan blijf je maar even liggen. Soms is dat de beste strategie, maar wel confronterend voor jezelf en je omgeving natuurlijk. Mooi om te lezen hoe goed jij beselfr hoe dat bij jou werkt, want daar is geen handleiding voor. Dus we moeten allemaal uitzoeken ‘ wat werkt voor mij?’ iedereen doet dat op zijn eigen manier.
En dan al die boeken met tips en tricks. Ik heb er een beetje een haat liefde verhouding mee. Enerzijds kan je er van leren, maar wat voor jou wel werkt werkt voor mij niet of andersom. Ben trouwens wel benieuwd naar de titel van jouw boek over veerkracht.
groetjes en alle goeds,
Christa
Wat een interessante en mooie blog. Ik denk dat veerkracht ons enorm helpt om door ons ziekteproces heen te komen. Inleveren en goed afwegen vind ik ook heel lastig. Kwaliteit van leven wordt echter steeds belangrijker voor mij.
Ik ben blogs gaan schrijven om mijn verdriet beter te uiten en alles goed te relativeren hoe ik me op dat moment voel en hoe ik denk er voor te staan. Mijn kinderen, familie en vrienden laat ik door mijn blogs dieper met mijn ziekteproces meekijken. Positief blijven, maar ook het verdriet toelaten is belangrijk. Gelukkig ben ik van mezelf een Positief persoon, maar ik merkte wel dat ik echt slecht mijn angst en verdriet kon bespreken. Dat is de laatste jaren wel beter geworden gelukkig, maar toch wil ik vooral genieten met de mensen in mijn leven. Hun verdriet om mij aanzien vind ik zo zwaar. Gelukkig heb ik nog veel moois om van te genieten en het genieten om kleine dingen is al prachtig he. Meegenieten met onze kinderen en de 5 kleinkids via foto's en filmpjes is zo fijn. Dat houdt me echt sterk en geeft me kracht om door te gaan gelukkig.
Jij had net een scheiding achter de rug toen je zo ziek werd. Dat zal extra zwaar voor je zijn. Hopelijk heb je wel naast je 2 dochters mensen om je heen die met je mee gaan naar uitslagen of behandelingen. Je lijkt me een hele sterke vrouw, maar de behandelingen kunnen er behoorlijk in hakken he.
Hopelijk gaat het momenteel best goed met je. Knuffels Carla xxx
Wat bijzonder dit!
Lieve Christa, hoezo heb ik jou nooit gelezen? Ik dacht overigens van wel, maar ben nu bij je vorige blog begonnen en enorm geraakt. MOOI!
Ik lees je vanaf hier verder en blijf dat doen!
Lieve groetjes Hebe xxx