Is dit dan de doorbraak waarop we al zolang wachten?

Het onderstaande artikel is overgenomen uit het AD van 13 mei 2023

Hoop voor mensen met dodelijkste vorm van kanker: dankzij vaccin komt ziekte bij deel patiënten niet terug

Een mijlpaal voor de dodelijkste vorm van kanker: een vaccin voor patiënten die aan alvleesklierkanker zijn geopereerd, lijkt het risico op terugkeer van de ziekte drastisch te verlagen. Het Erasmus MC in Rotterdam gaat meedoen aan vervolgonderzoek, maar waarschuwt voor te hoge verwachtingen.

Het aantal mensen dat de diagnose alvleesklierkanker krijgt, stijgt al jaren. Op dit moment gaat het om ongeveer 2800 patiënten per jaar. Naar verwachting zijn dat er in 2032 al meer dan 4000. Alvleesklierkanker is de dodelijkste vorm van kanker; na vijf jaar leeft nog vier procent van de patiënten. Dat percentage is de afgelopen decennia nauwelijks gestegen.

Maar er lijkt goed nieuws voor een klein deel van de patiënten. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat een vaccin na een operatie kan voorkomen dat de ziekte terugkomt. ,,Het ziet er veelbelovend uit”, beaamt chirurg Casper van Eijck van het Erasmus MC in Rotterdam, gespecialiseerd in de behandeling van alvleesklierkanker.

Artsen noemen het een mijlpaal, maar zijn tegelijkertijd voorzichtig. Slechts zestien patiënten deden mee aan de Amerikaanse studie, het vaccin voorkwam bij de helft dat de ziekte na enkele jaren terugkwam.

,,Het is uniek, omdat we van alvleesklierkanker weten dat de tumoren niet op immuuntherapie reageren. Nu is dat toch gelukt. Maar het gaat in deze studie om een hele selecte groep patiënten, die behoren tot de tien procent met de beste overlevingskans”, reageert Hanneke Wilmink, medisch-oncoloog in het Amsterdam UMC.

Het lastige van alvleesklierkanker is dat tumoren snel groeien en makkelijk uitzaaien. Bij negentig procent van de patiënten die geopereerd kunnen worden, komt de ziekte terug.

Onderzoek

Het onderzoek moet nu op grotere schaal worden uitgevoerd om zeker te weten dat de resultaten voor meer patiënten zo goed zijn. Het Erasmus MC heeft zich al aangemeld om vanuit Nederland met de studie mee te doen. ,,Als we kunnen starten, kan slechts een beperkt aantal patiënten meedoen”, waarschuwt Van Eijck. Ze moeten eerst in aanmerking komen voor een operatie en daarna op het oog schoon zijn. Vervolgens komt er een groep die het vaccin krijgt, maar ook een controlegroep.

Overigens gaat het om een hele intensieve behandeling. Bij de operatie zijn kankercellen veiliggesteld. De eiwitten daarop zijn voor het vaccin geanalyseerd. Met die informatie zijn mRNA-vaccins - die ook voor corona zijn gemaakt - geproduceerd die het immuunsysteem leren om de kankercellen aan te vallen. Het idee is dat het lichaam de cellen voortaan herkent en direct opruimt, waardoor de ziekte niet meer terugkomt. Voor elke patiënt is een eigen vaccin gemaakt. Wilmink: ,,Niet voor elke patiënt lukte dat of werkte het vaccin. Er moet nu worden gekeken of de overleving echt omhoog gaat, ook voor langere tijd. We zijn desperaat op zoek naar behandelingen, dus hopelijk is dit het begin van iets moois.”