Handleiding eindfase

Er is best veel te vinden over stervensbegeleiding maar er bestaat geen handleiding voor de stervende zelf. Je moet dat dus zelf op je eigen manier uitvinden. Ik las dat 80% van de mensen de dood voelt aankomen. Waarom is daar zo weinig over te vinden? Blijkbaar rust er een taboe op.

Het voordeel van de palliatieve fase is dat je nog tijd hebt om daar de beste vorm voor jouzelf in te bepalen. Als je onverwacht plotseling in de terminale fase komt ben je daarvoor te laat.  Een aantal gedachten daarover zet ik op een rij. Misschien heeft een ander er wat aan. Het zijn allemaal persoonlijke keuzes.

1. Ik kies voor openheid. Ik begrijp niets van taboes. Wil je ergens verder mee komen dan moet je erover kunnen spreken. Taboes belemmeren alleen maar en dat zit dan alleen maar dwars.
2. Ik vind contacten belangrijk, voor zowel mijzelf als voor de ander. Iedereen die mij nog wil ontmoeten is daarom welkom. Ik zeg erbij: stel dat niet uit want ik verwacht zelf dat wanneer het echt fysiek slechter gaat ik dat niet meer aankan. Wanneer dat precies zal zijn weet niemand. Misschien gaat dat heel geleidelijk, maar misschien ook wel heel plotseling.
3. Degenen die op bezoek komen zijn daar zonder uitzondering blij mee. Vooral ook degenen die dat vooraf heel moeilijk vinden. De gesprekken gaan ergens over, zijn warmer dan een kampvuurgesprek. Het delen van herinneringen en het wisselen van gebeurtenissen waar je nog geen weet van had. De afgelopen weken zijn daardoor extra verrijkend. Ik hoop dat zo lang mogelijk te blijven doen.
4. Sommige dierbaren vinden het zo moeilijk dat ze bezoek willen uitstellen. Daar ga ik achteraan. ‘Misschien is januari beter’ opperde een vriend. Mijn antwoord: Nee, dan ben je te laat. Dat weet ik helemaal niet, maar dat doe ik om te helpen om niet uit te stellen. Hij/zij loopt de kans loopt de rest van zijn/haar leven er spijt van te hebben niet eerder te zijn gekomen.
5. Aandacht voor de partner is heel speciaal. Ik bespreek alles. En omgekeerd. Elke dag die gegeven is. Voor ons is dat niet nieuw maar is dat wel in een andere context komen te staan. Wij zijn gewend alles samen te beslissen. Straks kan dat dus niet meer. Ik heb daarvoor een trucje bedacht. Ik heb de gewoonte om bij dilemma’s altijd ook de andere kant van de medaille te benoemen, advocaat van de duivel te spelen. Als je daarbij stil staat kun je dat ook alleen doen, door de juiste vragen te stellen. Dat kun je je eenvoudig eigen maken.
6. Het moet wel leuk blijven. Zo lang mogelijk. Huilen op zijn tijd is goed maar je hoeft daarin niet te overdrijven. Lachen is de andere kant van huilen, maar wel een stuk leuker. Bij mij gaat de traan sneller dan gemiddeld over in de lach. En dan moet ik dus oppassen dat ik daarin niet overdrijf. Balans zoeken in deze omstandigheden doe je dan ook vooral samen.
7. De morbide humor is maar beperkt houdbaar. Het heeft een tijdje zijn werk gedaan maar is nu wel zo’n beetje klaar. Ik geloof dat we daarvan ’t meeste wel achter de rug hebben. Tip voor gasten: bedrijf zelf geen morbide humor zonder daartoe uitgenodigd te zijn.
8. Mensen schrikken van de eerste berichten over jouw situatie. De schrikreactie is normaal en onvermijdbaar. Die schrik gaat vrij snel weer weg. We zijn er gewoon niet op ingesteld om dagelijks rekening te houden met het eigen einde. Dat is confronterend, zeker in het besef dat er zelfs een kans is dat een van degenen die je informeert over jouw situatie misschien wel eerder dan jijzelf aan zijn einde komt. Niemand die het weet.
9. Door openheid te geven kom je even in het centrum van de belangstelling te staan. Dat is een gek idee. Het doet denken aan een huwelijksfeest waarin jij met jouw partner ook centraal staat en mensen zich anders gedragen dan anders. Op die ene dag zet iedereen alles voor je opzij. De dag erna is dat alweer foetsie. Het lijkt ook een beetje op het nieuws van de dag wat dat betreft. Uitgezonderd uiteraard de kring van directe geliefden en vrienden die dieper geraakt zijn. Maar ook zij moeten weer verder met het leven.
10. Een van de naarste dingen in deze fase zijn de plannen van anderen waar je geen deel meer van zal kunnen uitmaken. Dat voelt heel erg buitengesloten. Er zijn mensen die dat juist graag willen horen allemaal, maar daar hoor ik niet bij. Ik gun iedereen alles maar mijn belangstelling voor mensen die willen vertellen over reisplannen naar Mongolie of Peru is momenteel nihil.
11. De krant is steeds sneller klaar. Ik kijk wel graag dagelijks alles even door, maar veel van die berichten missen nu relevantie. Sterker, mijn verwondering over de hoeveelheid dwaasheid die dagelijks voorbijkomt is alleen maar toegenomen.
12. “Doe maar de dingen die lukken”, dat zei eens een baas tegen mij die zag dat ik de neiging had om met de moeilijkste zaken te beginnen. Dat is een hele goede tip die ik graag doorgeef. Ga niet vechten tegen de kankerbierkaai. Daar zijn duizenden geleerden al jaren mee bezig. Als de oorzaak onbekend is blijft het giswerk en is het kansloos om die strijd te voeren. Doe dus inderdaad de dingen die wel lukken. Dat brengt je veel meer.

De afbeelding is een prachttekening van Bas Geeraets die ik met toestemming van de rechthebbende mag gebruiken voor de heruitgave van Gevleugeld Leiderschap. Veel dank daarvoor.