Blijvende gevolgen van behandelingen tegen kanker voor je gebit, mond en kaken

Sommige behandelingen tegen kanker kunnen je gebit blijvend beschadigen en je mond en kaken blijvend kwetsbaar maken. Wat kun je merken en wat kun je doen?

Lees op deze pagina over:

• Behandelingen met blijvende gevolgen
• Schade aan je gebit voorkomen
• Blijvende schade aan je gebit? wat nu?

Behandelingen die vaak blijvende gevolgen hebben voor je mond, gebit en kaken

Deze kankerbehandelingen kunnen blijvende gevolgen hebben voor je tanden en kiezen:

• Bestraling van het hoofd-halsgebied
• Een hoge dosis chemotherapie met stamceltransplantatie
• Medicijnen tegen botafbraak

Bestraling van het hoofd-halsgebied

Als je bestraald wordt in het hoofd-halsgebied (mond, kaken, keel, hals) kan dat gevolgen hebben voor je gebit, je tandvlees, je kaakbot en het slijmvlies van je mond. Vooral als je speekselklieren in het bestralingsgebied liggen.

Normaal beschermt het speeksel in je mond je tegen schimmels en bacteriële infecties. Als de speekselklieren straling krijgen, wordt de aanmaak van speeksel (blijvend) verstoord. De samenstelling van het speeksel verandert en de hoeveelheid neemt af.

De gevolgen hiervan zijn:

• Je krijgt blijvend last van een drogere mond.
• Je tandvlees en je mondslijmvlies raken makkelijker geïrriteerd (onder andere door een droge mond).
• Je kunt sneller dan normaal gaatjes in je gebit krijgen.
• Je kunt last krijgen van gevoelige tanden door blootliggende tandhalzen (teruggetrokken tandvlees) of afbraak van glazuur. Glazuur is het harde buitenlaagje dat je tanden beschermt.

Door bestraling in het hoofd-halsgebied kan ook de kwaliteit van je kaakbot verminderen. Daardoor kunnen tanden en kiezen losraken of zelfs uitvallen.

Om problemen in je mond te voorkomen of te verminderen, is het belangrijk om je mond tijdens, maar ook na de bestraling goed te verzorgen. Lees de tips voor een goede mondverzorging.

Tip: vertel je tandarts en/of mondhygiënist dat je bestraald bent in het gebied van de mond. De tandarts kan je adviezen geven voor een goede verzorging en extra alert zijn op eventuele ontstekingen. Door het te vertellen, voorkom je ook dat je een behandeling krijgt die te veel risico’s heeft.

Wil je weten hoe het met je speeksel is na de behandeling, dan kun je een speekselonderzoek laten doen. Vraag hiernaar bij je tandarts of mondhygiënist.

Goed om te weten: heb je schade aan je gebit door bestraling in het hoofd-halsgebied? Dan heb je bijna altijd recht op behandeling in een Centrum voor bijzondere tandheelkunde.

Een hoge dosis chemotherapie met stamceltransplantatie

Een hoge dosis chemotherapie gevolgd door een stamceltransplantatie kan een behandeling zijn bij leukemie, lymfeklierkanker of beenmergkanker.

Door deze behandeling kan je speekselproductie verstoord raken. De samenstelling van het speeksel verandert en de hoeveelheid neemt af. Een gevolg kan zijn dat er sneller dan normaal gaatjes in je gebit ontstaan. Ook raken je tandvlees en je mondslijmvlies makkelijker geïrriteerd.

Daar komt bij dat je in het eerste jaar na de behandeling ook een minder goede afweer hebt, waardoor je een grotere kans op infecties hebt.

Medicijnen tegen botafbraak

Bisfosfonaten en denosumab remmen de botafbraak en versterken de botten. Artsen schrijven dit soort medicijnen voor tegen botontkalking. Bijvoorbeeld als je door kanker vervroegd in de overgang bent gekomen. Ze schrijven het ook voor bij sommige uitzaaiingen in de botten.

Een bijwerking van bisfosfonaten en denosumab kan beschadiging van het kaakbot zijn. Je kunt dan last krijgen van pijn en wondjes in je onderkaak. Ook kun je tanden of kiezen verliezen. De klachten kunnen ontstaan of verergeren na een tandheelkundige ingreep.

Het risico op deze bijwerking is erg klein als je het medicijn krijgt in de vorm van tabletten. Krijg je het via een injectie of infuus (intraveneus), dan is het risico op deze bijwerking wat groter.

Word je behandeld met een bisfosfonaat of met denosumab? Of heb je zo’n behandeling gehad? Vertel dit dan altijd aan je tandarts.

Wat kun je doen om blijvende schade aan je gebit te voorkomen?

Laat je gebit regelmatig controleren door de tandarts. Liefst minimaal 2 keer per jaar. Vertel je tandarts dat je behandeld bent tegen kanker.

Is je kaak bestraald? Vertel dit dan bij elk bezoek aan de tandarts en/of mondhygiënist. Zo voorkom je dat je een behandeling krijgt die te veel risico’s heeft.

Verzorg je gebit goed. Dat doe je zo:

• Poets je tanden tenminste 2 keer per dag.
• Reinig goed tussen je tanden en kiezen, 1 tot 2 keer per dag. Je mondhygiënist kan je leren welke ragers, tandenstokers of floss het beste tussen je tanden en kiezen passen.
• Heb je een drogere mond, bescherm je tanden en kiezen dan met extra fluoride. Overleg met je tandarts en/of mondhygiënist wat in jouw situatie het beste is: a) neutrale fluoridegel in gebitskappen die voor jou op maat zijn gemaakt, b) alcoholvrij mondwater met fluoride, het liefst pH neutraal of c) tandpasta met 5000ppm fluoride (op recept).
• Drink voldoende water en andere dranken zonder suiker.
• Maak je weinig speeksel aan? Gebruik dan eventueel kunstmatig speeksel. Dat is in verschillende vormen verkrijgbaar: spoelmiddel, spray, gel, tabletten. Het kan klachten van een droge mond verlichten.
• Gebruik niet te vaak en niet te veel suiker.
• Gebruik niet te veel zure voedingsmiddelen en dranken, want die tasten je tandglazuur aan. Dat heet tanderosie. Lees op allesoverhetgebit.nl tips om tanderosie te voorkomen.
• Rook je? Stop met roken.
• Drink zo weinig mogelijk alcohol.

Vraag ook je tandarts en mondhygiënist om advies.

Blijvende schade aan je gebit? Ga naar een centrum voor bijzondere tandheelkunde

Heb je schade aan je gebit of kaakbot door een behandeling voor hoofd-halskanker? Hier kun je hulp bij krijgen. Informeer dan of je recht hebt op behandeling in een Centrum voor bijzondere tandheelkunde.

De tandarts en/of mondhygiënist kan bij jouw zorgverzekeraar voor jou een aanvraag bijzondere tandheelkunde doen. Kent je tandarts of mondhygiënist deze regeling niet? Wijs ze dan op het document Tandheelkundige zorg voor medisch gecompromitteerden.

Goed om te weten: deze zorg wordt vergoed uit het basispakket van je zorgverzekering. Je betaalt wel eest eigen risico. Soms vraagt de zorgverzekeraar ook een eigen bijdrage.

Wat als de zorgverzekeraar je aanvraag afwijst?
Wijst de zorgverzekeraar de aanvraag af? Dan kun je de zorgverzekeraar vragen om nog eens naar je dossier te kijken.

Blijft je zorgverzekeraar bij het eerdere standpunt, dan kun je een klacht indienen bij de Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekering (SKGZ).

Voor meer informatie over dit onderwerp kun je ook terecht bij de NFK.