108. Freezing

Ruim vijf weken zit ik nu al in de ziektewet. Ik ben volledig opgebrand, althans dat is de officiële diagnose die de bedrijfsarts en mijn huisarts hebben gesteld. Ik voel me leeg en tegelijkertijd is mijn hoofd overvol. Ik moet van alles van mezelf, maar slaag er niet in om door die vreemde muur van passiviteit heen te breken. Ergens is er dus iets fout gegaan waardoor mijn levenslust, mijn optimisme en mijn vechtlust is verdwenen. Ik voel me stuurloos. De regie over mijn denken, voelen en handelen lijk ik te zijn verloren. Mijn leven lijkt als zand tussen mijn vingers vandaan te glippen.

Er zijn nogal veel heftige dingen gebeurd het afgelopen half jaar, maar is dat de reden dat ik me voel zoals ik me nu voel? Ik heb wel vaker heftige perioden gekend, hevige stormen doorstaan, maar ik kan me niet herinneren dat ik ooit zo passief naar alle puinhopen heb gestaard. Mijn hoofd zegt me voortdurend dat ik actief iets moet doen om alle puin te ruimen die de dood van mijn broer in mijn familie heeft veroorzaakt, maar mijn hersenen weigeren mee te werken. Mijn hoofd spoort me aan om mijn vriendin te helpen met de toestand waarin ze na de dood van haar man is terechtgekomen, maar ik weet niet hoe. Mijn hoofd schreeuwt oorverdovend dat ik mijn schouders onder de puinhopen op mijn werk moet zetten, maar wederom kom ik niet verder dan kijken. Ik zie de puinhopen, voel de noodzaak en de verantwoordelijkheid om in actie te komen, maar iets verlamd me volledig.

Freezing, verklaart mijn arts deze, voor mij nogal uitzonderlijke, toestand waarin ik verkeer. Een toestand die het gevolg is van een te lange periode met man en macht en tegen beter weten in, vechten tegen de bierkaai, dweilen met de kraan open en water naar de zee dragen.

In deze, min of meer verlamde toestand, zat ik vorige week op een ochtend samen met Fred in de tuin onze koffie te drinken. Het viel me voor het eerst op hoeveel mussen en koolmeesjes er in de tuin rondfladderde. Nou is rondfladderden niet echt de juiste benaming, het was een komen en gaan van minstens vijftig hongerige exemplaren die de vele voederbakjes leegplunderden. Het was me al wel opgevallen dat de voederbakjes zo snel leeg waren, maar naast het gegeven dat ik die automatisch weer bijvulde, had ik me daarover geen vragen gesteld.

Tussen het drukke luchtverkeer, het geruzie bij de voerbakjes viel mijn oog op een jonge mus, die aandoenlijk fladderend bedelde om gevoerd te worden. De volwassen exemplaren aten onverstoorbaar verder en leken het bedelende jong volledig te negeren. Het jong trok de hele trukendoos open om toch maar vooral de aandacht op zich te richten, maar zonder enig resultaat. Ik kreeg zwaar te doen met dit schijnbaar hulpeloze exemplaar. Toen de volwassen mussen verdwenen waren zag ik iets wat mijn aandacht trok. Het hulpeloze exemplaar ging op onderzoek uit. Hij verkende het voerbakje, fladderde er wat onhandig om heen, maar na een half uur proberen had hij het toch voor elkaar en zat hij in het voerbakje zijn beloning op te eten.

Zodra hij echter een van zijn ouders ontdekte, vloog hij uit het voerbakje, sperde zijn snavel wijd open en voerde zijn volledige bedelact in volle overtuiging op. De beloning bleef uit, zijn act niet langer gewaardeerd en werd uiteindelijk door zijn ouders bij het voederbakje weggejaagd. 

Een paar meter verder zat het verbannen exemplaar schijnbaar hulpeloos op de grond terwijl hij onafgebroken de aandacht van zijn ouders probeerde te trekken. Alweer zonder resultaat. Zodra zij verzadigd waren vlogen ze weg en lieten hem daar achter. Het jong hipte wat doelloos heen en weer totdat hij een mier ontdekte en geholpen door zijn aangeboren instinct, de achtervolging inzette. Hebbes! Kennelijk smaakte het buitgemaakte exemplaar naar meer, want hij verorberde er velen.

Die middag ging ik op bezoek bij mijn vriendin. Ze heeft het erg moeilijk na de dood van haar man en ik wip heel vaak even bij haar binnen om haar een luisterend oor te kunnen bieden. Veel meer kan ik niet voor haar doen en die rol als toeschouwer is me als doener niet echt op het lijf geschreven. We zaten buiten dit keer, onder de schaduw en weldadige koelte van een reusachtige, weelderig groeiende druif die haar man jaren geleden had geplant. Ik keek naar de nieuwe, hardhouten palen van de pergola, die hij vlak voor zijn dood met zijn laatste restje energie had geplaatst met de mededeling dat Sonia daar de eerste twintig jaar geen omkijken naar zou hebben.

Ze loopt met de koffie naar me toe en ziet mijn bewonderende blikken op de druif die zo weelderig over de pergola groeit. Ze gaat zitten en verzucht dat de druif in kwestie nodig gesnoeid moet worden, maar Nadim, haar zoon, heeft daar nog geen tijd voor gehad.  Ik voel mijn handen jeuken, ik sta op het punt om aan te bieden de druif voor haar te snoeien, maar dan neemt die vreemde verlamming opnieuw bezit van me. Ik vraag haar of ze zelf wil leren snoeien, maar ze geeft onmiddellijk aan dat ze dat niet kan en ook niet wil leren, ze heeft niets met tuinieren.  “Wil je die druif eigenlijk liever uit de tuin hebben", vraag ik vervolgens. Ze veert onmiddellijk op en roept verontwaardigd uit dat ze de erfenis van haar man niet kwijt wilt. Ik werp nogmaals een blik op alle uitschieters en merk vervolgens nogal plompverloren op; ‘Tja, als Nadim voorlopig geen tijd heeft en jij wilt zelf niet leren snoeien, dan zit je straks wel met een erg weelderige erfenis van Karim, dan wordt het een bende’. Ik schrik zelf van deze opmerking, maar tot mijn grote opluchting schiet ze in de lach en met pretlichtjes in haar ogen beaamd ze dat het op die manier inderdaad een bende gaat worden, maar dan wel een heel koele bende als het zo warm blijft.

De pretlichtjes verdwijnen snel als ze verteld hoe moeilijk ze het heeft, dat ze niet weet hoe ze verder moet leven zonder haar man. Ze zucht en haar hulpeloze houding doet me zonder het te willen, denken aan diezelfde hulpeloze houding van het mussenjong. ‘Logisch, dat je dat niet weet, je bent nooit eerder zonder Karim geweest’, merk ik meelevend op. ‘Weet je nog’ begin ik aarzelend, ‘toen je pas in Nederland kwam wonen en alles onbekend was?’ Ze kopt mijn voorzet onmiddellijk in en samen halen we herinneringen op aan die moeilijke, zware begintijd, maar lachen ook onbedaarlijk om alle, vaak hilarische fouten die ze maakte. Ze is terecht trots op zichzelf dat ze al die moeilijke, voor haar vaak heel ingewikkelde dingen heeft geleerd.

Als ik na een paar uur opper dat het tijd is om naar huis te gaan, merk ik tot mijn verbazing dat ze er alles aan doet om mijn vertrek zo lang mogelijk uit te stellen. Ik hoef niet lang te wachten voor de aap uit de mouw komt. Nadim, die sinds de dood van zijn vader iedere avond bij haar is geweest, heeft die avond voor het eerst weer eens afgesproken met vrienden en zal dus niet bij haar zijn. Mijn hart breekt als ik me probeer voor te stellen hoe ontzettend moeilijk dit voor haar moet zijn en alles in mij schreeuwt om haar dat leed te willen besparen. Net als ik haar wil voorstellen de avond bij ons door te brengen, belt Fred met de vraag hoe laat ik thuis kom en doorbreekt daarmee de innerlijke strijd. Ik neem afscheid van het hulpeloos ogende ‘musje’ en koers met een hoofd vol zelfverwijt huiswaarts.

De volgende ochtend heb ik een afspraak met de bedrijfsarts om mijn eigen puinhoop en de puinhopen op het werk te bespreken. Over mijn eigen puinhoop zijn we snel uitgepraat. Ik moet afstand leren nemen en me nu in dit stadium alleen maar bezig houden met mezelf. Over de puinhopen op het werk is hij zo mogelijk nog korter. Die heeft het bedrijf zelf veroorzaakt en het is niet aan mij om daar actief puin te gaan ruimen. Het is mij niet aan te rekenen dat ik naast mijn eigen taken niet ook nog de taken van drie collega’s die weggevallen zijn, kan vervullen.

Hij heeft er bij de directie op aangedrongen dat er eerst een duidelijke functieomschrijving voor mij gemaakt moet worden voor ik aan het traject van re-integratie kan denken. Nu gooit iedereen alles ongevraagd op mijn bureau en heb ik als gevolg daarvan inmiddels vier verschillende leidinggevenden die van elkaar niet weten welke taken ik van wie moet uitvoeren en wanneer. Een van die leidinggevende is onze Italiaanse plantmanager die in maar één ding heel duidelijk is; ‘je dient dag en nacht beschikbaar en inzetbaar te zijn voor het bedrijf!’ Daar is geen discussie over mogelijk! 

De bedrijfsarts (hulde daarvoor) heeft vele gesprekken over mij gevoerd met onze ad interim HR manager. Onze eigen HR manager zit al maanden overspannen thuis omdat ze de ‘Italiaanse way of thinking’ niet langer kon onderschrijven, laat staan uit te voeren. Inmiddels zijn, de voor mij behapbare taken en verantwoordelijkheden uit onderhandeld en vastgelegd in de eerste functieomschrijving sinds pakweg zes jaar zwemmen tegen de stroom in. Na het tekenen van dit belangrijke document waarin mijn eis om één leidinggevende die mijn aanspreekpunt voor al mijn taken gaat worden, was ingewilligd, besloot ik het rampgebied te bezoeken.

Ik werd hartelijk begroet door mijn drie nu ex-leidinggevenden, maar zag die al heel snel veranderen in hulpeloos ogende musjes toen ik hen duidelijk maakte dat ik een aanzienlijke hoeveelheid taken van hen niet meer kon uitvoeren. Met pijn in het hart en een hoofd vol zelfverwijt keerde ik na deze mededeling huiswaarts.

Het begon me al een beetje te dagen, maar nu ik alles opgeschreven heb, zie ik niet alleen haarscherp welke zaken mijn huidige toestand hebben veroorzaakt, maar vooral wat te doen om een herhaling te voorkomen. Het klinkt zo simpel, de kreet; ‘problemen daar laten bij wie ze horen’, maar de uitvoering en het in praktijk brengen daarvan, was tot voor kort voor mij een onmogelijkheid.

Ik moet het misplaatste schuldgevoel en verantwoordelijkheidsgevoel leren loslaten zonder mezelf te veroordelen dat ik een harteloos, egoïstisch schepsel ben. Ik moet leren dat het niet egoïstisch is om de problemen van anderen niet op te lossen. Dat ik ze op langere termijn een dienst bewijs door hun, als gevolg van mijn weigering, te leren hun problemen zelf op te lossen.

Ik snap nu ook veel beter, het tot voor kort, vreemde fenomeen ‘freezing’. Een kennelijk wijzer en verstandiger deel van mij is opgestaan en weigert medewerking aan het overgrote, maar destructieve andere deel van mij. De mussen hebben meer wijsheid in hun kleine, beperkte hersenen dan ik in mijn hele lijf.

Denkend aan dat schijnbaar hulpeloze mussenjong realiseer ik me pas goed dat ik met mijn geneigdheid, mijn instinct, toch een verdomd slechte mussenmoeder was geweest. Ik had ze met al mijn liefde en zorg de noodzakelijke leerschool voor het opgroeien tot een volwassen, zelfstandige mus ontnomen. Sinds die constatering worden de voerbakjes nog maar één keer per dag gevuld en wat denk je? Ze leven nog steeds en in plaats van dat ze de hele dag passief bij de voederplaatsen blijven hangen, gaan ze nu in de hele tuin op zoek naar ander voedsel! Tja, mussen verleren de eenmaal aangeleerde vaardigheden niet, bij mensen blijkt dat toch iets anders te liggen...!