Woordenboek kanker

Deze informatie is gecontroleerd door deskundigen.

Naar colofon
Opslaan

Een woord dat je niet kent? Wij leggen het uit.

Abces

Holte met pus of etter.

Abdomen

Buik.

Synoniem van: buikholte

Accumulatie

Wordt vaak gezegd over een PET-scan. Voor de scan krijgt de patiënt radioactieve stof ingespoten. De arts ziet op de scan welke plek in het lichaam de stof opneemt. Op die plek is meer metabole activiteit. Dat kan betekenen dat er kanker zit.

Synoniem van: metabole activiteit

Achtergrondaankleuring

Bij een MRI-scan en CT-scan kan contrastmiddel gebruikt worden. Zo zijn de weefsels beter van elkaar te onderscheiden. De kleur van een tumor is duidelijker dan de kleur van het gezonde weefsel. De kleur van het gezonde weefsel heet achtergrondaankleuring.

Adenocarcinoom

Kanker die ontstaat in de slijmvliezen. Of in cellen die hormonen maken.

Synoniem van: klierkanker

Adenoom

Goedaardige tumor van de kliercellen. Het is geen kanker.

Adenosarcoom

Kwaadaardige tumor. Het is een combinatie van 2 soorten kankercellen: een adenocarcinoom en een sarcoom.

Ader

Een bloedvat dat het bloed naar het hart vervoert.

Synoniem van: vena, vene

Adjuvante therapie

Een extra behandeling, meestal na een operatie. Het doel is om kankercellen die niet te zien zijn te doden. Daardoor is de kans op terugkeer van kanker kleiner.

Adnex

De organen die bij de baarmoeder horen, in dit geval eierstok en eileider

Afdeling klinische genetica

Afdeling in het ziekenhuis voor onderzoek en voorlichting over erfelijkheid van ziektes.

Afsluiting van een longslagader

Een bloedvat in de longen zit verstopt door een bloedprop. Zo komt er minder bloed in de longen waardoor er minder zuurstof uit de longen kan worden opgenomen.

Synoniem van: longembolie

Afstandsmetastasen

Een uitzaaiing van de tumor. De uitzaaiing zit niet in de buurt van de tumor maar op een andere plek in het lichaam.

Synoniem van: uitzaaiingen op afstand

Afsterven

Dood van weefsel of van cellen.

Synoniem van: necrose

Afwachtend beleid

De arts behandelt niet, maar houdt de patiënt wel goed in de gaten. Door regelmatige controles kan de arts zien hoe de ziekte verloopt. Als de ziekte terugkomt, volgt een behandeling.

Synoniem van: expectatief beleid, waakzaam wachten, wait and see, watchful waiting

Afwijkende cellen

Cellen die er anders uitzien dan normale cellen. Het kan kanker zijn, maar is het niet altijd.

Synoniem van: atypische cellen

Afwijkend weefsel

Schade aan weefsel. De oorzaak is een ziekte, wond of behandeling.

Synoniem van: laesie

Aging males symptoms

Vragenlijst over de oudere man.

Alopecia

Het haar valt uit. Bijvoorbeeld door een behandeling bij kanker.

Synoniem van: kaalheid

AMS

Dit bloedvat gaat naar de bovenste delen van de dikke darm, dunne darm, alvleesklier en twaalfvingerige darm.

Synoniem van: arteria mesenterica superior, bovenste darmslagader

Anafylactische reactie

Ernstige, allergische reactie. Bijvoorbeeld door een wespensteek of bepaalde medicijnen.

Synoniem van: anafylaxie

Anafylaxie

Ernstige, allergische reactie. Bijvoorbeeld door een wespensteek of bepaalde medicijnen.

Synoniem van: anafylactische reactie

Analgeticum

Medicijn tegen de pijn.

Synoniem van: pijnstillers

Anamnese

De patiënt vertelt de arts over de geschiedenis van de ziekte. De arts stelt vragen om meer te weten te komen over de klachten.

Synoniem van: ziektegeschiedenis

Anastomose

Een verbinding tussen 2 holle lichaamsdelen. Bijvoorbeeld 2 delen van de darm die na een operatie aan elkaar worden vastgemaakt.

Synoniem van: naad

Anemie

Het bloed heeft te weinig rode bloedcellen. Daardoor komt er niet genoeg zuurstof in de lichaamscellen.

Synoniem van: bloedarmoede

Angioinvasie

De tumor groeit door in een bloedvat. Invasie betekent binnendringen.

Synoniem van: bloedvatinvasie

Anterieur

Aan de voorkant, vooraan. Artsen gebruiken het woord bijvoorbeeld voor de plek waar de tumor zit.

Synoniem van: anticus

Anti-emetica

Medicijnen tegen misselijkheid en overgeven.

Synoniem van: antibraakmiddelen

Anti-hormonale therapie

Een behandeling bij kanker. Medicijnen die de aanmaak of de werking van hormonen remmen.

Synoniem van: endocriene therapie, hormonale behandeling, hormonale therapie, hormoontherapie

Antibraakmiddelen

Medicijnen tegen misselijkheid en overgeven.

Synoniem van: anti-emetica

Anticus

Aan de voorkant, vooraan. Artsen gebruiken het woord bijvoorbeeld voor de plek waar de tumor zit.

Synoniem van: anterieur

Aorta

Via dit bloedvat komt het bloed vanuit het hart in heel het lichaam.

Synoniem van: lichaamsslagader

Aortabifurcatie

Splitsing van de aorta (lichaamsslagader) in de grote slagaders die naar de benen gaan.

Apicaal

Top of punt van een weefsel of orgaan.

Synoniem van: puntje

Artefact

Een onduidelijk beeld. Bijvoorbeeld bij een scan of röntgenfoto. Het laat iets zien dat er in het echt niet is.

Arteria

Bloedvat dat bloed vanaf het hart naar de rest van het lichaam brengt.

Synoniem van: arterie, slagader

Arteria iliaca interna

Slagader die bloed brengt naar de onderbuik.

Arteria mesenterica inferior

Dit bloedvat gaat naar de onderste delen van de dikke darm en naar de endeldarm.

Synoniem van: onderste darmslagader

Arteria mesenterica superior

Dit bloedvat gaat naar de bovenste delen van de dikke darm, dunne darm, alvleesklier en twaalfvingerige darm.

Synoniem van: AMS, bovenste darmslagader

Arteria rectalis superior

Slagader die bloed brengt naar de endeldarm. Een aftakking van de onderste darmslagader.

Arterie

Bloedvat dat bloed vanaf het hart naar de rest van het lichaam brengt.

Synoniem van: arteria, slagader

Artralgie

Pijn in een gewricht.

Synoniem van: gewrichtspijn

Arts voortplantingsgeneeskunde

Een arts die gespecialiseerd is in de voortplanting en de vruchtbaarheid.

Synoniem van: fertiliteitsarts

Ascites

Vocht in de buik, tussen de darmen in. Normaal zit hier geen vocht. Het kan ontstaan door kanker op het buikvlies.

Synoniem van: buikvocht, waterbuik

Aspecifiek

Iets heeft geen duidelijke oorzaak of niet één duidelijke oorzaak.

Synoniem van: atypisch

Asthenie

Een zwak gevoel in het hele lichaam. Meestal komt dit door een ernstige ziekte.

Synoniem van: krachtsvermindering, zwakte

Asymmetrie

Als links en rechts niet hetzelfde zijn. Bijvoorbeeld de linkerarm is sterker dan de rechterarm.

Atypisch

Iets heeft geen duidelijke oorzaak of niet één duidelijke oorzaak.

Synoniem van: aspecifiek

Atypische cellen

Cellen die er anders uitzien dan normale cellen. Het kan kanker zijn, maar is het niet altijd.

Synoniem van: afwijkende cellen

Avastin

Een medicijn waardoor de tumor stopt met groeien. Het is een behandeling bij kanker. Artsen noemen dit doelgerichte therapie.

Synoniem van: bevacizumab

Axilla

Oksel.

Synoniem van: okselholte

Axillair

In de oksel

Baarmoederverwijdering

Een operatie waarbij de arts de baarmoeder weghaalt.

Synoniem van: hysterectomie, uterusextirpatie

Basaal

Aan de basis of op het laagste niveau.

Beenmergsuppressie

Het beenmerg wordt onderdrukt en kan geen bloedcellen meer aanmaken. Het is een bijwerking van sommige behandelingen bij kanker.

Behandelplan

In het behandelplan staat welke behandeling het meest geschikt is voor de patiënt.

Beiderzijds

Aan beide kanten. Bijvoorbeeld aan allebei de kanten van het lichaam, zowel links als rechts.

Synoniem van: bilateraal

Bekkenbodemfysiotherapeut

Fysiotherapeut voor mensen met problemen in het bekken, de lage rug, de buik en de bekkenbodem.

Synoniem van: bekkenfysiotherapeut

Bekkenbodemspier

Spier in de onderbuik. De spier is onderdeel van de bekkenbodem.

Synoniem van: levator ani

Bekkenfysiotherapeut

Fysiotherapeut voor mensen met problemen in het bekken, de lage rug, de buik en de bekkenbodem.

Synoniem van: bekkenbodemfysiotherapeut

Benauwdheid

Moeite met ademen.

Synoniem van: dyspnoe, kortademigheid

Benigne

Goedaardig of onschuldig. Het gaat dan om een ziekte die niet kwaadaardig is, het is geen kanker.

Synoniem van: goedaardig

Bestraling

De behandeling van kanker met straling. Het doel is om de kankercellen doden. Bestraling is plaatselijk. Alleen de plek waar de tumor zit, wordt bestraald.

Synoniem van: radiotherapie, RT, RTx

Bestralingsarts

Een arts die bestraling geeft.

Synoniem van: radiotherapeut, radiotherapeut-oncoloog

Bestralingsschade

Schade aan het lichaam door de bestraling.

Synoniem van: radiatieschade

Best supportive care

Zorg voor mensen die niet meer beter kunnen worden. Het gaat om een behandeling die de klachten vermindert. En de gevolgen van de ziekte verzacht. De ziekte zelf wordt hierdoor niet geremd.

Synoniem van: BSC, supportive care

Bevacizumab

Een medicijn waardoor de tumor stopt met groeien. Het is een behandeling bij kanker. Artsen noemen dit doelgerichte therapie.

Synoniem van: avastin

Bevolkingsonderzoek

Landelijk onderzoek om kanker zo vroeg mogelijk te ontdekken. Het gaat om borstkanker, darmkanker en baarmoederhalskanker. Per onderzoek krijgt een deel van de bevolking een uitnodiging om mee te doen.

Bilateraal

Aan beide kanten. Bijvoorbeeld aan allebei de kanten van het lichaam, zowel links als rechts.

Synoniem van: beiderzijds

Biopsie

Onderzoek waarbij de arts een klein stukje weefsel weghaalt. Dat stukje weefsel gaat naar het laboratorium voor onderzoek.

Synoniem van: biopt

Biopt

Het stukje weefsel dat de arts weghaalt op de plek van de afwijking.

Synoniem van: biopsie

Bisfosfonaat

Medicijn tegen botontkalking.

Blaaskatheter

Een slangetje dat via de plasbuis in de blaas komt. Door het slangetje stroomt de urine (plas) vanuit de blaas in een opvangzak.

Synoniem van: urinekatheter

Blaasontsteking

Ontsteking van de blaas.

Synoniem van: cystitis

Blanco

Leeg of schoon.

Bloedarmoede

Het bloed heeft te weinig rode bloedcellen. Daardoor komt er niet genoeg zuurstof in de lichaamscellen.

Synoniem van: anemie

Bloeduitstorting

Een blauwe plek.

Synoniem van: hematoom

Bloedvatinvasie

De tumor groeit door in een bloedvat. Invasie betekent binnendringen.

Synoniem van: angioinvasie

Botdichtheidsmeting

Onderzoek naar de hoeveelheid kalk die in de botten zit en of iemand botontkalking heeft. Zo kan de arts zien hoe sterk de botten zijn. Het onderzoek gebeurt met een lage dosis röntgenstraling.

Botontkalking

Het bot heeft te weinig kalk. Dan is het bot minder sterk en kan het makkelijker breken.

Synoniem van: broze botten, osteoporose

Botscan

Onderzoek met een radioactieve stof waarbij de arts alle botten kan zien. Met het onderzoek kan de arts bijvoorbeeld uitzaaiingen opsporen.

Synoniem van: skeletscintigrafie

Bovendruk

De bovendruk van de bloeddruk. Dit is het hoogste van de getallen bij een bloeddrukmeting.

Synoniem van: systolische bloeddruk

Bovenste darmslagader

Dit bloedvat gaat naar de bovenste delen van de dikke darm, dunne darm, alvleesklier en twaalfvingerige darm.

Synoniem van: AMS, arteria mesenterica superior

Brachytherapie

Bestraling van binnenuit. De arts plaatst radioactief materiaal in het lichaam, dicht bij de tumor. Het radioactieve materiaal geeft straling af. Zo gaan de kankercellen dood.

Synoniem van: inwendige bestraling, inwendige radiotherapie

BRAF-mutatie

Een mutatie in een gen, het BRAF-gen. Het hebben van deze afwijking bepaalt soms of een medicijn wel of niet werkt.

Broze botten

Het bot heeft te weinig kalk. Dan is het bot minder sterk en kan het makkelijker breken.

Synoniem van: botontkalking, osteoporose

Bruin-vet-inactivatie

De arts geeft voor een PET-CT-scan een medicijn om het bruine vet minder actief te maken. Dit kan nodig zijn als iemand veel bruin vet heeft. Veel vet verstoort soms het beeld van de PET-CT-scan.

BSC

Zorg voor mensen die niet meer beter kunnen worden. Het gaat om een behandeling die de klachten vermindert. En de gevolgen van de ziekte verzacht. De ziekte zelf wordt hierdoor niet geremd.

Synoniem van: best supportive care, supportive care

Buikholte

Buik.

Synoniem van: abdomen

Buikvocht

Vocht in de buik, tussen de darmen in. Normaal zit hier geen vocht. Het kan ontstaan door kanker op het buikvlies.

Synoniem van: ascites, waterbuik

Cachexie

Heel erge vermagering. Meestal komt dat door een ernstige ziekte, zoals kanker.

CaD

Calcium in combinatie met vitamine D. Medicijn als iemand osteoporose (te weinig kalk in de botten) heeft.

Synoniem van: calci chew, calciumcarbonaat, calecalciferol

Caecum

Het eerste deel van de dikke darm. Het ligt rechtsonder in de buik.

Calci chew

Calcium in combinatie met vitamine D. Medicijn als iemand osteoporose (te weinig kalk in de botten) heeft.

Synoniem van: CaD, calciumcarbonaat, calecalciferol

Calciumcarbonaat

Calcium in combinatie met vitamine D. Medicijn als iemand osteoporose (te weinig kalk in de botten) heeft.

Synoniem van: CaD, calci chew, calecalciferol

Calecalciferol

Calcium in combinatie met vitamine D. Medicijn als iemand osteoporose (te weinig kalk in de botten) heeft.

Synoniem van: CaD, calci chew, calciumcarbonaat

Carcino-embryonaal antigeen

Een tumormarker of tumormerkstof. Bij sommige kankers zit er meer van deze stof in het bloed dan normaal.

Synoniem van: carcinofoetaal antigen, CEA

Carcinofoetaal antigen

Een tumormarker of tumormerkstof. Bij sommige kankers zit er meer van deze stof in het bloed dan normaal.

Synoniem van: carcino-embryonaal antigeen, CEA

Carcinoma in situ

Een groepje kwaadaardige cellen dat nog geen kanker is, maar dat wel kan worden. Als de cellen doorgroeien in omliggend weefsel is het kanker.

Synoniem van: CIS

Carcinoom

Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.

Synoniem van: kanker, kwaadaardig gezwel, maligne neoplasma, maligniteit

Cardiotoxiciteit

Een medicijn of behandeling is cardiotoxisch als er kans is dat het hart er schade door oploopt.

Casemanager

Vast aanspreekpunt voor de patiënt in het ziekenhuis.

Synoniem van: IZC'er, zorgbemiddelaar, zorgcoördinator

Caudaal

Aan de onderkant. Artsen gebruiken het woord bijvoorbeeld over de plek waar de tumor zit.

CEA

Een tumormarker of tumormerkstof. Bij sommige kankers zit er meer van deze stof in het bloed dan normaal.

Synoniem van: carcino-embryonaal antigeen, carcinofoetaal antigen

Cell saver

Een apparaat dat het bloed van de patiënt opvangt tijdens een operatie. Het apparaat maakt het bloed schoon en geeft het daarna weer terug aan de patiënt.

Celonderzoek

Onderzoek naar losse cellen onder de microscoop.

Synoniem van: cytologie, cytologisch onderzoek

Celproliferatie

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.

Synoniem van: KI67, MIB1, proliferatie, proliferatiemarker

Chemo

Een behandeling met medicijnen die kankercellen doden of de groei van de tumor remmen. De medicijnen komen in het bloed via een infuus, tabletten of een spuit.

Synoniem van: chemotherapie, CTx

Chemo-immunotherapie

Een combinatie van chemotherapie en immunotherapie. Zo worden de kankercellen op verschillende manieren aangepakt. Het doel is om te genezen of het leven te verlengen.

Chemoradiatie

Een behandeling waarbij tegelijkertijd bestraling en chemotherapie wordt gegeven. Door de chemotherapie werkt de bestraling beter.

Chemotherapie

Een behandeling met medicijnen die kankercellen doden of de groei van de tumor remmen. De medicijnen komen in het bloed via een infuus, tabletten of een spuit.

Synoniem van: chemo, CTx

Chemotherapie-geïnduceerde menopauze

Een vrouw komt in de overgang door de behandeling met chemotherapie.

Synoniem van: overgang door chemotherapie

Chirurg-oncoloog

Een arts die gespecialiseerd is in operaties bij kanker.

Synoniem van: oncologisch chirurg

Chirurgische marge

De afstand tussen de tumor en de rand van het verwijderde weefsel. Resectiemarge zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. De arts wil altijd een grote resectiemarge.

Synoniem van: resectiemarge, tumorvrije marge

Chromosoom

Chromosomen zitten in elke cel van het lichaam. Ze bestaan uit het erfelijk materiaal: het DNA. Iedere cel heeft 46 chromosomen, de ene helft komt van de moeder, de andere helft van de vader.

Synoniem van: kernlis

Chronische darmontsteking

Ontsteking van de darm. De ontsteking is chronisch en kan jaren duren. De meest voorkomende ontstekingen zijn de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.

Synoniem van: IBD, inflammatory bowel disease

Circumferentiele resectiemarge

Als de arts de tumor verwijdert, zit er ook gezond weefsel aan. De resectiemarge is de kortste afstand tussen de tumor en het gezonde weefsel. Circumferentie is een ander woord voor omtrek.

CIS

Een groepje kwaadaardige cellen dat nog geen kanker is, maar dat wel kan worden. Als de cellen doorgroeien in omliggend weefsel is het kanker.

Synoniem van: carcinoma in situ

Clip

Een klemmetje. De chirurg kan het klemmetje plaatsen op de plek waar eerst de tumor zat. Zo weet de radiotherapeut precies waar de bestraling moet komen.

Synoniem van: operatieclip

Colitis

Een ontsteking van de dikke darm.

Synoniem van: dikkedarmontsteking

Colitis ulcerosa

Ontsteking van de dikke darm. De ontsteking kan jaren duren, het is een ziekte van de dikke darm en geen infectie. Vaak zijn er periodes met klachten en periodes zonder klachten.

Comorbiditeit

Een bijkomende ziekte, bijvoorbeeld als iemand kanker heeft, maar ook hoge bloeddruk of suikerziekte.

Synoniem van: multimorbiditeit

Complete remissie

De ziekte is na de behandeling niet meer te zien, bijvoobeeld op een scan.

Synoniem van: complete respons, no evidence of disease, totale remissie, volledige tumorregressie

Complete respons

De ziekte is na de behandeling niet meer te zien, bijvoobeeld op een scan.

Synoniem van: complete remissie, no evidence of disease, totale remissie, volledige tumorregressie

Complicaties

Een ongewenste klacht die ontstaat door de behandeling.

Computertomografie

Onderzoek waarmee organen en weefsels heel precies te zien zijn. Het onderzoek maakt gebruik van röntgenstraling en een computer.

Synoniem van: CT-scan

Conjunctivitis

Ontsteking van het oog.

Synoniem van: oogbindvliesontsteking

Constipatie

Verstopping van de darmen die lang duurt. De ontlasting is vaak hard en poepen is moeilijk.

Synoniem van: obstipatie, verstopping

Contralateraal

Aan de andere, tegengestelde, kant.

Contrastuitsparing

Bij een foto of een scan gebruikt de arts soms contrastmiddel. Zo zijn de weefsels beter van elkaar te onderscheiden. Bij contrastuitsparing ziet de arts een plekje zonder contrast. Het betekent meestal dat er op die plek een afwijking zit.

Craniaal

Aan de bovenkant. Artsen gebruiken het woord bijvoorbeeld over de plek waar de tumor zit.

CT-scan

Onderzoek waarmee organen en weefsels heel precies te zien zijn. Het onderzoek maakt gebruik van röntgenstraling en een computer.

Synoniem van: computertomografie

CTNM

TNM zegt iets over het stadium en de ernst van de kanker. T gaat over de grootte van de tumor, N gaat over uitzaaiingen in de lymfeklieren, M gaat over uitzaaiingen op een andere plek in het lichaam. De c betekent 'klinisch'. Dat houdt in dat de arts dit stadium bepaalt na verschillende soorten onderzoek. Als de arts na het weefselonderzoek het stadium opnieuw bepaalt, heet dat stadium pTNM.

CTx

Een behandeling met medicijnen die kankercellen doden of de groei van de tumor remmen. De medicijnen komen in het bloed via een infuus, tabletten of een spuit.

Synoniem van: chemo, chemotherapie

Curatief

Het doel van de behandeling is dat je geneest.

Synoniem van: genezend

Cyste

Een blaasje waar meestal vocht in zit. Vaak is een cyste goedaardig.

Cystitis

Ontsteking van de blaas.

Synoniem van: blaasontsteking

Cytologie

Onderzoek naar losse cellen onder de microscoop.

Synoniem van: celonderzoek, cytologisch onderzoek

Cytologisch onderzoek

Onderzoek naar losse cellen onder de microscoop.

Synoniem van: celonderzoek, cytologie

Cytoreductieve chirurgie

Een operatie waarbij de arts zoveel mogelijk tumorweefsel weghaalt.

Synoniem van: debulking

Darmafsluiting

De darm is te smal geworden of zit dicht. Dan kan het eten niet verder door de darm.

Synoniem van: darmobstructie, ileus

Darmobstructie

De darm is te smal geworden of zit dicht. Dan kan het eten niet verder door de darm.

Synoniem van: darmafsluiting, ileus

DD

Een lijstje van mogelijke diagnoses, aan de hand van enkele onderzoeken. De arts doet hierna nog meer onderzoek om een definitieve diagnose te stellen.

Synoniem van: differentiaaldiagnose, differentiële diagnose

Debulking

Een operatie waarbij de arts zoveel mogelijk tumorweefsel weghaalt.

Synoniem van: cytoreductieve chirurgie

Defecatie

Poepen.

Synoniem van: stoelgang

Dehydratie

Te weinig vocht in het lichaam.

Synoniem van: uitdroging

De novo mutatie

Bij een mutatie zit er een fout in het DNA, het erfelijk materiaal. Maar soms ontstaat zo’n fout spontaan bij het ongeboren kind. Dan is de erfelijke aanleg nieuw en krijgt iemand het dus niet van de ouders.

Synoniem van: spontane genmutatie

Dermatitis

Ontsteking van de huid.

Desoxyribonucleïnezuur

Het erfelijk materiaal. DNA zit in iedere cel van het lichaam.

Synoniem van: DNA

Desquamatie

De huid schilfert af. Dan vervelt de huid.

Diastolische bloeddruk

De onderdruk van de bloeddruk. Dit is het laagste van de getallen bij een bloeddrukmeting.

Synoniem van: onderdruk

Differentiaaldiagnose

Een lijstje van mogelijke diagnoses, aan de hand van enkele onderzoeken. De arts doet hierna nog meer onderzoek om een definitieve diagnose te stellen.

Synoniem van: DD, differentiële diagnose

Differentiatiegraad

Kankercellen en gezonde cellen kunnen op elkaar lijken, of juist niet. Als de kankercellen helemaal niet meer op gezonde cellen lijken, is de differentiatiegraad hoog. Dan groeit de tumor sneller en is er meer kans op uitzaaiingen.

Synoniem van: gradering, histologische differentiatiegraad, tumorgraad

Differentiële diagnose

Een lijstje van mogelijke diagnoses, aan de hand van enkele onderzoeken. De arts doet hierna nog meer onderzoek om een definitieve diagnose te stellen.

Synoniem van: DD, differentiaaldiagnose

Diffusie gewogen opname

Bepaalde techniek bij MRI-onderzoek.

Synoniem van: DWI

Diffuus

Verspreid. Zonder een duidelijke grens.

Dikkedarmontsteking

Een ontsteking van de dikke darm.

Synoniem van: colitis

Distaal

Aan het uiteinde.

DNA

Het erfelijk materiaal. DNA zit in iedere cel van het lichaam.

Synoniem van: desoxyribonucleïnezuur

Doelgebied

De plek in het lichaam waar de behandeling op gericht is. Bijvoorbeeld waar de bestraling moet komen.

Doelgerichte therapie

Een behandeling tegen kanker. De medicijnen remmen de signalen die de cellen nodig hebben om te kunnen groeien. Dan stopt de groei van de tumor.

Synoniem van: targeted therapy

Doorbloeding

Als er bloedvaten ontstaan op een plek in het lichaam. Zo krijgt die plek bloed. Bijvoorbeeld een tumor.

Synoniem van: vascularisatie

DWI

Bepaalde techniek bij MRI-onderzoek.

Synoniem van: diffusie gewogen opname

Dysfagie

Het eten en/of drinken kan niet goed worden doorgeslikt.

Synoniem van: slikproblemen, slikstoornis

Dyspepsie

De spijsvertering gaat niet goed. Bijvoorbeeld door maagproblemen.

Synoniem van: indigestie

Dysplasie

Cellen die er niet uitzien als normale cellen. Het kan een voorstadium van kanker zijn.

Dyspnoe

Moeite met ademen.

Synoniem van: benauwdheid, kortademigheid

Echo

Een onderzoek met geluidsgolven. Deze golven zijn niet te horen. De weerkaatsing (echo) van de golven maakt organen en weefsels zichtbaar op een beeldscherm. Zo kan de arts de organen in het lichaam beoordelen.

Synoniem van: echografie

Echogeniciteit

De radioloog gebruikt deze term bij een echografie. Het gaat om het aantal geluidsgolven die terugkaatsen bij de echo. Echogeniciteit geeft aan of er iets mis is met een orgaan of weefsel.

Echografie

Een onderzoek met geluidsgolven. Deze golven zijn niet te horen. De weerkaatsing (echo) van de golven maakt organen en weefsels zichtbaar op een beeldscherm. Zo kan de arts de organen in het lichaam beoordelen.

Synoniem van: echo

EF

De ejectiefractie geeft aan hoe goed je hart knijpt.

Synoniem van: ejectiefractie

Ejectiefractie

De ejectiefractie geeft aan hoe goed je hart knijpt.

Synoniem van: EF

Electieve bestraling

Uit voorzorg bestralen. Het doel is voorkomen dat er een tumor ontstaat. Of dat de tumor terugkomt.

Elektrolyt

Een mineraal in het lichaam. Zoals natrium, kalium of calcium.

Embryoselectie

Behandeling die zorgt dat een ouder een erfelijke ziekte niet doorgeeft aan het kind.

Synoniem van: PGT, preïmplantatie genetische test

EMVI

De tumor groeit in een bloedvat.

Synoniem van: extramurale vasculaire invasie

Endeldarmontsteking

Ontsteking van de endeldarm, het laatste stukje van de dikke darm.

Synoniem van: proctitis

Endocriene therapie

Een behandeling bij kanker. Medicijnen die de aanmaak of de werking van hormonen remmen.

Synoniem van: anti-hormonale therapie, hormonale behandeling, hormonale therapie, hormoontherapie

Endoprothese

Een hol buisje dat kan helpen bij een verstopping. Het buisje zorgt ervoor dat er een opening blijft.

Synoniem van: stent

Endoscopie

Onderzoek om in het lichaam te kijken. De arts gebruikt een dunne buis of slang die via de mond, plasbuis of anus in het lichaam komt. In de slang zit een camera en een lampje.

Synoniem van: kijkonderzoek

Enhanced recovery after surgery

Een programma dat ervoor zorgt dat de patiënt na de operatie beter en sneller herstelt.

Synoniem van: ERAS

Enterale voeding

Kunstvoeding die via een slangetje in de maag komt. Zo krijgt iemand die onvoldoende of niet gevarieerd genoeg eet toch genoeg voedingsstoffen binnen.

Synoniem van: sondevoeding

Entmetastase

Soms blijven er na een operatie of andere behandeling kankercellen achter. Hieruit kan een nieuwe uitzaaiing groeien.

Epidurale pijnbestrijding

Pijnstilling via een prik of infuus in de rug. Zo verdooft de arts een deel van het lichaam.

Synoniem van: ruggenprik

ERAS

Een programma dat ervoor zorgt dat de patiënt na de operatie beter en sneller herstelt.

Synoniem van: enhanced recovery after surgery

Erytheem

De huid wordt rood. Dit duurt meestal maar kort.

Synoniem van: rode plekken

EUSOMA

Hoe goed de kankercellen reageren op de behandeling vóór de operatie. De patholoog onderzoekt hiervoor het weefsel dat de arts tijdens de operatie verwijdert. Respons betekent reactie.

Synoniem van: mate van respons, pathologische respons, PINDER, RCB

Exantheem

Rode uitslag op de huid. Rode vlekken of bultjes die kunnen jeuken.

Synoniem van: rash

Excisie

De arts verwijdert weefsel met een operatie.

Synoniem van: operatieve verwijdering, resectie

Exenteratie

Operatie waarbij de arts organen en klieren verwijdert uit het onderste deel van de buik. Bijvoorbeeld de endeldarm, blaas, baarmoeder.

Exoomsequencing

Methode voor onderzoek naar erfelijkheid.

Synoniem van: WES, whole exome sequencing

Expectatief beleid

De arts behandelt niet, maar houdt de patiënt wel goed in de gaten. Door regelmatige controles kan de arts zien hoe de ziekte verloopt. Als de ziekte terugkomt, volgt een behandeling.

Synoniem van: afwachtend beleid, waakzaam wachten, wait and see, watchful waiting

Extracapsulaire groei

De uitzaaiing in de lymfeklier groeit door de wand van de lymfeklier heen.

Synoniem van: extracapsulaire uitbreiding, extranodale groei, kapseldoorbraak

Extracapsulaire uitbreiding

De uitzaaiing in de lymfeklier groeit door de wand van de lymfeklier heen.

Synoniem van: extracapsulaire groei, extranodale groei, kapseldoorbraak

Extramurale vasculaire invasie

De tumor groeit in een bloedvat.

Synoniem van: EMVI

Extranodale groei

De uitzaaiing in de lymfeklier groeit door de wand van de lymfeklier heen.

Synoniem van: extracapsulaire groei, extracapsulaire uitbreiding, kapseldoorbraak

Familieanamnese

Verhaal van patiënt over de ziektegeschiedenis van de familie. Bijvoorbeeld of er kanker in de familie voorkomt.

Fascie

Vlies dat om of tussen spieren zit. Het vlies is gemaakt van bindweefsel.

FDG

Radioactieve stof die de arts gebruikt bij een PET-scan. Kankercellen nemen deze stof meer op dan gewone cellen. Zo kan de arts kankercellen zien op de scan.

Synoniem van: fluorodeoxyglucose

FDG-avide

Bij een PET-scan gebruikt de arts een contrastvloeistof, zoals FDG. Als een tumor deze vloeistof opneemt, is de tumor te zien op de scan. De arts noemt zo’n tumor FDG-avide. Avide betekent letterlijk gulzig of hongerig.

Febriele neutropenie

De combinatie van koorts en een laag aantal witte bloedcellen.

Synoniem van: koorts bij neutropenie

Fertiliteitsarts

Een arts die gespecialiseerd is in de voortplanting en de vruchtbaarheid.

Synoniem van: arts voortplantingsgeneeskunde

Fibrose

Als het weefsel in het lichaam verandert in bindweefsel. Zoals een litteken na een operatie.

Fistel

Een nieuwe verbinding of gangetje in het lichaam, na een ontsteking.

Synoniem van: pijpzweer

Fluorodeoxyglucose

Radioactieve stof die de arts gebruikt bij een PET-scan. Kankercellen nemen deze stof meer op dan gewone cellen. Zo kan de arts kankercellen zien op de scan.

Synoniem van: FDG

Follikelstimulerend hormoon

Hormoon dat zorgt voor de groei van eicellen. En voor de aanmaak van de geslachtshormonen (oestrogeen). Bij mannen helpt het hormoon om zaadcellen te maken.

Synoniem van: FSH

Follow-up

Controle-onderzoek door de arts na een behandeling. Om te kijken of de ziekte wegblijft en of de patiënt klachten heeft.

Synoniem van: na-controle

Fotonen

Fotonen zijn energiebundels. Het gaat dan om licht of magnetische straling. Als iemand bestraling krijgt, is dat bijna altijd met fotonen.

Fractie

Sessie met bestraling. Iedere keer dat iemand bestraling krijgt, heet een fractie.

FSH

Hormoon dat zorgt voor de groei van eicellen. En voor de aanmaak van de geslachtshormonen (oestrogeen). Bij mannen helpt het hormoon om zaadcellen te maken.

Synoniem van: follikelstimulerend hormoon

Fusie-biopsie

Bij een biopsie haalt de arts een klein stukje weefsel weg. Dat stukje weefsel gaat naar het laboratorium voor onderzoek. Bij een fusie-biopsie kijkt de arts op een eerder gemaakte MRI-scan om te zien waar hij of zij precies moet prikken. Tijdens de biopsie wordt een echo gemaakt.

G-CSF

Medicijn dat zorgt dat er meer witte bloedcellen gemaakt worden. Witte bloedcellen zijn nodig voor de afweer.

G8-score

Getal dat iets zegt over hoe fit een oudere patiënt is. De arts of verpleegkundige stelt de patiënt dan 8 vragen.

Gadolinium

Contrastmiddel dat gebruikt kan worden bij een MRI-scan.

Gastro-intestinale klachten

Klachten van de maag en darmen.

Synoniem van: maag-darmklachten

Gastroparese

De maag leegt langzamer dan normaal. Dat komt omdat de spieren in de maagwand niet goed werken.

Synoniem van: vertraagde maaglediging

Gedeeltelijk

Voor een deel. Bijvoorbeeld een deel van een orgaan of een tumor.

Synoniem van: partieel

Gemetastaseerd

Er zitten kankercellen op een andere plek in het lichaam. Niet waar de kanker begon.

Synoniem van: metastase, uitgezaaid, uitzaaiing

Gen

Een gen is een stukje erfelijk materiaal, een stukje DNA. Elk gen zegt iets over een eigenschap of over hoe het lichaam werkt.

Genetische variatie

Een verandering in een gen.

Genexpressie

Een gen is een stukje erfelijk materiaal. In alle cellen van het lichaam zitten dezelfde genen. Maar niet alle genen zijn actief in alle cellen. Als een gen actief is, heet dat expressie.

Genezend

Het doel van de behandeling is dat je geneest.

Synoniem van: curatief

Genmutatie

Een fout in het DNA, het erfelijk materiaal. Dan is de kans op ziekte soms groter.

Gewrichtspijn

Pijn in een gewricht.

Synoniem van: artralgie

Gezamenlijke besluitvorming

De patiënt beslist samen met de zorgverlener welke behandeling het beste past.

Synoniem van: samen beslissen, SDM, Shared Decision Making

Gezwel

Een zwelling. Zo'n zwelling kan van alles zijn, goedaardig of kwaadaardig. Een kwaadaardige tumor is kanker.

Synoniem van: knobbeltje, neoplasie, tumor

Geïsoleerde tumorcellen

Klein groepje met kankercellen. Het gaat om een hele kleine uitzaaiing in de lymfeklieren. Een extra behandeling is meestal niet nodig.

Synoniem van: i+, n0i+

Goedaardig

Goedaardig of onschuldig. Het gaat dan om een ziekte die niet kwaadaardig is, het is geen kanker.

Synoniem van: benigne

Goed gedifferentieerd

De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 1 lijken de kankercellen op gezonde cellen. Ze groeien langzaam en zijn niet agressief. Graad is een afkorting van differentiatiegraad.

Synoniem van: graad 1, laaggradig

Graad 1

De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 1 lijken de kankercellen op gezonde cellen. Ze groeien langzaam en zijn niet agressief. Graad is een afkorting van differentiatiegraad.

Synoniem van: goed gedifferentieerd, laaggradig

Graad 2

De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 2 lijken de kankercellen minder op gezonde cellen. Ze groeien sneller.

Synoniem van: matig gedifferentieerd

Graad 3

De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 3 groeien de kankercellen snel. Ze lijken helemaal niet meer op gezonde cellen.

Synoniem van: hooggradig, slecht gedifferentieerd, weinig gedifferentieerd

Gradering

Kankercellen en gezonde cellen kunnen op elkaar lijken, of juist niet. Als de kankercellen helemaal niet meer op gezonde cellen lijken, is de differentiatiegraad hoog. Dan groeit de tumor sneller en is er meer kans op uitzaaiingen.

Synoniem van: differentiatiegraad, histologische differentiatiegraad, tumorgraad

Granuloom

Een ruw en korrelig knobbeltje.

Gray

Een maat voor de hoeveelheid straling tijdens de bestraling. Hoe hoger het aantal Gray, hoe meer straling.

Synoniem van: gy

Gy

Een maat voor de hoeveelheid straling tijdens de bestraling. Hoe hoger het aantal Gray, hoe meer straling.

Synoniem van: Gray

Hamartoom

Een goedaardige tumor. Het is geen kanker.

Hand-voetsyndroom

Ontsteking van voetzolen en/of handpalmen na chemotherapie. De handen en voeten zijn dik en pijnlijk en soms zitten er blaren op.

Synoniem van: palmoplantaire erythrodysesthesie

Heiligbeen

Het bot onderaan de wervelkolom: het heiligbeen. Het is een vergroeiing van een aantal wervels, die samen een bot vormen.

Synoniem van: sacrum

Hematogene metastasering

Uitzaaiing van kanker via de bloedvaten. Zo komt de kanker in andere organen van het lichaam terecht. Hematogeen betekent: via het bloed.

Hematoom

Een blauwe plek.

Synoniem van: bloeduitstorting

Hemorragische diathese

Spontane bloedingen omdat er te weinig bloedplaatjes zijn.

Synoniem van: verhoogde bloedingsneiging

Hernia cicatrialis

Een breuk in de buikwand. Na een operatie heeft de buikwand een litteken. Als het litteken stuk gaat, wordt de buikwand zwakker. Door de zwakke plek kan buikinhoud uitpuilen, als een bult.

Synoniem van: littekenbreuk

Herstadiëring

Als de artsen opnieuw bepalen in welk stadium de ziekte is.

Hilum pulmonis

Opening in het longvlies. Hier gaan de luchtwegen en de bloedvaten doorheen. Voor beide longen is er zo'n opening.

Synoniem van: longhilum

HIPEC

Een behandeling waarbij de arts de buikholte spoelt met verwarmde chemotherapie.

Synoniem van: HIPEC-behandeling, hypertherme intraperitoneale chemotherapie

HIPEC-behandeling

Een behandeling waarbij de arts de buikholte spoelt met verwarmde chemotherapie.

Synoniem van: HIPEC, hypertherme intraperitoneale chemotherapie

Histologie

Onderzoek van weefsel onder de microscoop.

Synoniem van: histologisch onderzoek, weefselonderzoek

Histologische differentiatiegraad

Kankercellen en gezonde cellen kunnen op elkaar lijken, of juist niet. Als de kankercellen helemaal niet meer op gezonde cellen lijken, is de differentiatiegraad hoog. Dan groeit de tumor sneller en is er meer kans op uitzaaiingen.

Synoniem van: differentiatiegraad, gradering, tumorgraad

Histologisch onderzoek

Onderzoek van weefsel onder de microscoop.

Synoniem van: histologie, weefselonderzoek

Hoge bloeddruk

De bloeddruk is (te) hoog.

Synoniem van: hypertensie

Hooggradig

De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 3 groeien de kankercellen snel. Ze lijken helemaal niet meer op gezonde cellen.

Synoniem van: graad 3, slecht gedifferentieerd, weinig gedifferentieerd

Hormonale behandeling

Een behandeling bij kanker. Medicijnen die de aanmaak of de werking van hormonen remmen.

Synoniem van: anti-hormonale therapie, endocriene therapie, hormonale therapie, hormoontherapie

Hormonale therapie

Een behandeling bij kanker. Medicijnen die de aanmaak of de werking van hormonen remmen.

Synoniem van: anti-hormonale therapie, endocriene therapie, hormonale behandeling, hormoontherapie

Hormoonresistent

Bij een behandeling met hormoontherapie kunnen de medicijnen na een tijdje niet meer goed werken. Dan is de kanker resistent geworden voor het medicijn.

Hormoontherapie

Een behandeling bij kanker. Medicijnen die de aanmaak of de werking van hormonen remmen.

Synoniem van: anti-hormonale therapie, endocriene therapie, hormonale behandeling, hormonale therapie

Hyperdens

Weefsel dat heel dicht op elkaar zit, met weinig ruimte ertussen. Dat kan de arts zien op een röntgenfoto of CT-scan. Het kan wijzen op een tumor.

Hyperpigmentatie

Te veel pigment in de huid. De huid ziet er donkerder uit dan normaal.

Hypertensie

De bloeddruk is (te) hoog.

Synoniem van: hoge bloeddruk

Hypertherme intraperitoneale chemotherapie

Een behandeling waarbij de arts de buikholte spoelt met verwarmde chemotherapie.

Synoniem van: HIPEC, HIPEC-behandeling

Hyperthermiebehandeling

Behandeling met warmte. Door de warmte werkt de bestraling of chemotherapie beter.

Hypertonie

De spanning in de spieren is (te) hoog.

Synoniem van: verhoogde spierspanning

Hypervasculair

Er zitten veel bloedvaten, bijvoorbeeld in de buurt van de tumor.

Hypodens

Weefsel dat niet zo dicht op elkaar zit, met veel ruimte ertussen. Dat kan de arts zien op een röntgenfoto of CT-scan.

Hypofractionering

De patiënt krijgt minder vaak bestraling. De hoeveelheid bestraling per keer is dan iets hoger.

Hypotensie

De bloeddruk is (te) laag.

Synoniem van: lage bloeddruk

Hypovasculair

Er zitten weinig bloedvaten, bijvoorbeeld in de buurt van de tumor

Hysterectomie

Een operatie waarbij de arts de baarmoeder weghaalt.

Synoniem van: baarmoederverwijdering, uterusextirpatie

I+

Klein groepje met kankercellen. Het gaat om een hele kleine uitzaaiing in de lymfeklieren. Een extra behandeling is meestal niet nodig.

Synoniem van: geïsoleerde tumorcellen, n0i+

IBD

Ontsteking van de darm. De ontsteking is chronisch en kan jaren duren. De meest voorkomende ontstekingen zijn de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.

Synoniem van: chronische darmontsteking, inflammatory bowel disease

Ileus

De darm is te smal geworden of zit dicht. Dan kan het eten niet verder door de darm.

Synoniem van: darmafsluiting, darmobstructie

Immunohistochemie

Onderzoek om te zien of er bepaalde eiwitten zitten in of op de tumorcellen. De arts bekijkt het weefsel onder de microscoop.

Immunotherapie

Een behandeling met medicijnen. Het immuunsysteem krijgt dan een extra zetje en valt de kankercellen aan.

Synoniem van: immuuntherapie

Immuuntherapie

Een behandeling met medicijnen. Het immuunsysteem krijgt dan een extra zetje en valt de kankercellen aan.

Synoniem van: immunotherapie

Incontinentie

Plas of poep niet kunnen ophouden.

Indigestie

De spijsvertering gaat niet goed. Bijvoorbeeld door maagproblemen.

Synoniem van: dyspepsie

Inductief

Een behandeling vóór de hoofdbehandeling. Meestal gaat het om een behandeling voorafgaand aan de operatie. Bij kanker is het doel vaak om de tumor kleiner te maken en om heel kleine onzichtbare uitzaaiingen te doden.

Synoniem van: neo-adjuvante therapie, neoadjuvante behandeling

Induratie

Harder worden van weefsel. Bijvoorbeeld door een infectie of een tumor.

Inflammatie

ontsteking

Inflammatory bowel disease

Ontsteking van de darm. De ontsteking is chronisch en kan jaren duren. De meest voorkomende ontstekingen zijn de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.

Synoniem van: chronische darmontsteking, IBD

Infuusvoeding

Kunstvoeding via een infuus in een bloedvat. De voeding komt direct in het bloed.

Synoniem van: parenterale voeding

Ingroei

Als iets diep in het lichaam doordringt. Invasief kan betekenen dat kanker binnendringt in andere weefsels.

Synoniem van: invasief

Inguinaal

In of bij de lies.

Inoperabel

Een operatie is niet mogelijk. Bijvoorbeeld omdat de gezondheid te slecht is.

Insufficiëntiefractuur

Een bot breekt omdat het te zwak is. Meestal door botontkalking. Fractuur betekent breuk.

Interne sfincter

De binnenste sluitspier van de anus (het poepgat).

Internist-oncoloog

Een arts die gespecialiseerd is in onderzoeken naar kanker. En in de behandeling van kanker met medicijnen. Deze arts geeft medicijnen: chemotherapie, anti-hormonale therapie, doelgerichte therapie en immunotherapie.

Synoniem van: medisch oncoloog, oncoloog

Interventieradioloog

Een interventieradioloog geeft een behandeling via kleine prikgaatjes in de huid. Het is een manier om de tumor te behandelen. Tijdens de behandeling gebruikt de arts beelden, zoals een scan of echo. Zo ziet de arts precies waar hij of zij moet prikken.

Intra-abdominaal abces

Holte met pus of etter in de buik.

Intra-operatieve radiotherapie

Eenmalige bestraling tijdens de operatie. De bestraling is direct op de plek waar de kanker zat.

Synoniem van: IORT

Intramusculair

In de spier.

Intratumorale lymfocyten

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe goed de afweercellen de kankercellen aanvallen. Bij een hoog getal zitten er veel afweercellen in de buurt van de kankercellen. Respons betekent reactie.

Synoniem van: lymfocytaire respons

Intraveneus contrast

Tijdens de scan krijgt de patiënt contrastvloeistof. Dat gebeurt via een bloedvat.

Intraveneuze toediening

Medicijnen of vocht komen via een bloedvat in het lichaam.

Intravesicaal

In de blaas.

Invasiediepte

Invasiediepte zegt iets over hoe diep de tumor in het weefsel groeit.

Invasief

Als iets diep in het lichaam doordringt. Invasief kan betekenen dat kanker binnendringt in andere weefsels.

Synoniem van: ingroei

Inwendige bestraling

Bestraling van binnenuit. De arts plaatst radioactief materiaal in het lichaam, dicht bij de tumor. Het radioactieve materiaal geeft straling af. Zo gaan de kankercellen dood.

Synoniem van: brachytherapie, inwendige radiotherapie

Inwendige radiotherapie

Bestraling van binnenuit. De arts plaatst radioactief materiaal in het lichaam, dicht bij de tumor. Het radioactieve materiaal geeft straling af. Zo gaan de kankercellen dood.

Synoniem van: brachytherapie, inwendige bestraling

IORT

Eenmalige bestraling tijdens de operatie. De bestraling is direct op de plek waar de kanker zat.

Synoniem van: intra-operatieve radiotherapie

Irradicale resectie

R2 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R2 ziet de arts met het blote oog kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel. Dan is de tumor niet helemaal verwijderd.

Synoniem van: R2-resectie, snijvlak niet vrij

Ischemie

Een deel van het lichaam krijgt niet genoeg bloed. Bijvoorbeeld een orgaan. Daardoor kan het afsterven.

IZC'er

Vast aanspreekpunt voor de patiënt in het ziekenhuis.

Synoniem van: casemanager, zorgbemiddelaar, zorgcoördinator

Kaalheid

Het haar valt uit. Bijvoorbeeld door een behandeling bij kanker.

Synoniem van: alopecia

Kanker

Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.

Synoniem van: carcinoom, kwaadaardig gezwel, maligne neoplasma, maligniteit

Kapseldoorbraak

De uitzaaiing in de lymfeklier groeit door de wand van de lymfeklier heen.

Synoniem van: extracapsulaire groei, extracapsulaire uitbreiding, extranodale groei

Karnofsky-score

Getal dat iets zegt over hoe goed iemand voor zichzelf kan zorgen.

Synoniem van: KPS

Kernlis

Chromosomen zitten in elke cel van het lichaam. Ze bestaan uit het erfelijk materiaal: het DNA. Iedere cel heeft 46 chromosomen, de ene helft komt van de moeder, de andere helft van de vader.

Synoniem van: chromosoom

KI67

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.

Synoniem van: celproliferatie, MIB1, proliferatie, proliferatiemarker

Kijkonderzoek

Onderzoek om in het lichaam te kijken. De arts gebruikt een dunne buis of slang die via de mond, plasbuis of anus in het lichaam komt. In de slang zit een camera en een lampje.

Synoniem van: endoscopie

Klaplong

De long is ingeklapt en er kan geen lucht meer in. Dan is ademen moeilijk en pijnlijk.

Synoniem van: pneumothorax

Klierkanker

Kanker die ontstaat in de slijmvliezen. Of in cellen die hormonen maken.

Synoniem van: adenocarcinoom

Klierstations

Gebied in het lichaam waar veel lymfeklieren bij elkaar liggen. Bijvoorbeeld in de oksels, in de hals, bij het borstbeen, laag in de buik of bij de bovenbenen.

Klieven

Doorsnijden.

Klinisch geneticus

Een arts die gespecialiseerd is in erfelijke ziektes.

Klinisch patholoog

Een arts die weefsel en cellen onderzoekt, meestal onder de microscoop. Zo kan de arts bepalen om welke ziekte het gaat.

Synoniem van: patholoog, patholoog-anatoom

Knobbeltje

Een zwelling. Zo'n zwelling kan van alles zijn, goedaardig of kwaadaardig. Een kwaadaardige tumor is kanker.

Synoniem van: gezwel, neoplasie, tumor

Koorts bij neutropenie

De combinatie van koorts en een laag aantal witte bloedcellen.

Synoniem van: febriele neutropenie

Kortademigheid

Moeite met ademen.

Synoniem van: benauwdheid, dyspnoe

KPS

Getal dat iets zegt over hoe goed iemand voor zichzelf kan zorgen.

Synoniem van: Karnofsky-score

Krachtsvermindering

Een zwak gevoel in het hele lichaam. Meestal komt dit door een ernstige ziekte.

Synoniem van: asthenie, zwakte

KRAS-mutatie

Een afwijking in het KRAS-gen. Het hebben van deze afwijking bepaalt soms of een medicijn wel of niet werkt.

Krukenberg-tumor

Een tumor in de eierstokken. Het is meestal een uitzaaiing van kanker in het spijsverteringskanaal.

Kwaadaardig gezwel

Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.

Synoniem van: carcinoom, kanker, maligne neoplasma, maligniteit

Kwadrant

De vier delen van een orgaan, als je een orgaan in vier delen zou verdelen. Met het kwadrant zegt de arts in welk deel van het orgaan de tumor zit.

Laaggradig

De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 1 lijken de kankercellen op gezonde cellen. Ze groeien langzaam en zijn niet agressief. Graad is een afkorting van differentiatiegraad.

Synoniem van: goed gedifferentieerd, graad 1

Laesie

Schade aan weefsel. De oorzaak is een ziekte, wond of behandeling.

Synoniem van: afwijkend weefsel

Lage bloeddruk

De bloeddruk is (te) laag.

Synoniem van: hypotensie

Lamelleren

De patholoog snijdt de tumor in dunne plakjes voor onderzoek onder de microscoop. Een lamel is een smal, dun plaatje of plakje.

Laparoscopie

Een operatie met een speciale kijkbuis. De arts brengt de kijkbuis naar binnen via kleine sneetjes in de huid. Met een camera kan de arts in de buik kijken en opereren.

Laparotomie

Operatie van de buik. De arts maakt de buik open met een grote snee.

Synoniem van: openbuikoperatie

Lateraal

Aan de buitenkant of zijkant.

Laterale klieren

Lymfeklieren die aan de buitenkant of zijkant liggen.

Laxantia

Een medicijn waardoor de ontlasting zachter wordt. Bijvoorbeeld bij verstopping. Zo kan iemand makkelijker poepen.

Synoniem van: laxeermiddel, purgeermiddel

Laxeermiddel

Een medicijn waardoor de ontlasting zachter wordt. Bijvoorbeeld bij verstopping. Zo kan iemand makkelijker poepen.

Synoniem van: laxantia, purgeermiddel

Lengterichting

In de lengte.

Synoniem van: longitudinaal

Levator ani

Spier in de onderbuik. De spier is onderdeel van de bekkenbodem.

Synoniem van: bekkenbodemspier

Levercysten

Blaasjes met vocht in de lever.

Leverhemangioom

Goedaardige tumor van bloedvaten in de lever. Het is geen kanker.

Leverlaesie

De lever is beschadigd. De cellen in de lever zien er anders uit dan normaal.

Levermetastasectomie

Een operatie waarbij de arts uitzaaiingen in de lever verwijdert.

Lichaamsslagader

Via dit bloedvat komt het bloed vanuit het hart in heel het lichaam.

Synoniem van: aorta

Ligament

Band van bindweefsel dat om een gewricht zit.

Liponecrose

Een bultje dat ontstaat als vetweefsel afsterft. Bijvoorbeeld na een operatie. Het kan geen kwaad en doet meestal geen pijn.

Synoniem van: vetnecrose

Littekenbreuk

Een breuk in de buikwand. Na een operatie heeft de buikwand een litteken. Als het litteken stuk gaat, wordt de buikwand zwakker. Door de zwakke plek kan buikinhoud uitpuilen, als een bult.

Synoniem van: hernia cicatrialis

Locoregionaal

Op de plek van de tumor of om de tumor heen.

Locoregionaal recidief

De tumor is verwijderd, maar komt later weer terug op dezelfde plek.

Synoniem van: lokaal recidief

Lokaal

Plaatselijk. Bijvoorbeeld op de plek van de tumor of van een orgaan.

Synoniem van: plaatselijk

Lokaal recidief

De tumor is verwijderd, maar komt later weer terug op dezelfde plek.

Synoniem van: locoregionaal recidief

Lokaal voortgeschreden

De tumor groeit, soms ook in organen die dicht bij de tumor liggen.

Longembolie

Een bloedvat in de longen zit verstopt door een bloedprop. Zo komt er minder bloed in de longen waardoor er minder zuurstof uit de longen kan worden opgenomen.

Synoniem van: afsluiting van een longslagader

Longfoto

Een röntgenfoto van de longen.

Synoniem van: thoraxfoto

Longhilum

Opening in het longvlies. Hier gaan de luchtwegen en de bloedvaten doorheen. Voor beide longen is er zo'n opening.

Synoniem van: hilum pulmonis

Longitudinaal

In de lengte.

Synoniem van: lengterichting

Longknobbeltje

Knobbeltjes in de longen. Soms is het kanker, maar het kan ook goedaardig zijn.

Synoniem van: pulmonale noduli

Longnoduli

Knobbeltjes in de longen. Het kunnen uitzaaiing zijn van kanker, maar dat hoeft niet. Het kunnen bijvoorbeeld ook littekens zijn van een eerdere ontsteking.

Longontsteking

Ontsteking van of in de longen.

Synoniem van: pneumonie

Longvlies

Het vlies dat om de longen heen zit.

Synoniem van: pleura pulmonalis

Lymfadenopathie

De lymfeklieren zijn opgezet en groter dan normaal.

Synoniem van: vergrote lymfeklier

Lymfangio-invasieve groei

De tumor groeit door in een bloedvat of een lymfevat. Invasie betekent binnendringen.

Lymfekliermetastase

Een uitzaaiing in een lymfeklier.

Lymfevatinvasie

De tumor groeit door in een lymfevat. Invasie betekent binnendringen.

Lymfklier-geïsoleerde tumorcellen

Er zitten een paar kankercellen in een lymfeklier.

Lymfocytaire respons

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe goed de afweercellen de kankercellen aanvallen. Bij een hoog getal zitten er veel afweercellen in de buurt van de kankercellen. Respons betekent reactie.

Synoniem van: intratumorale lymfocyten

Lymfoedeem

Het vocht in de lymfevaten kan niet meer wegstromen. Zo ontstaat een zwelling of bult. Bijvoorbeeld in een arm of been.

Lymfogeen

Lymfogeen betekent dat iets via de lymfevaten gaat. Bijvoorbeeld als kanker via de lymfevaten uitzaait.

Lymfovasculaire invasie

Er zitten kankercellen in het bloed of in de lymfe.

Lythische uitzaaiing

Een uitzaaiing in de botten waarbij het bot afbreekt. Het bot wordt dan zwak.

Synoniem van: osteolytische uitzaaiing

Maag-darmklachten

Klachten van de maag en darmen.

Synoniem van: gastro-intestinale klachten

Macrometastase

Een grote uitzaaiing, groter dan 2 millimeter. De arts kan de uitzaaiing met het blote oog zien.

Macroscopisch

Groot genoeg om met het blote oog te kunnen zien.

Maligne neoplasma

Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.

Synoniem van: carcinoom, kanker, kwaadaardig gezwel, maligniteit

Maligniteit

Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.

Synoniem van: carcinoom, kanker, kwaadaardig gezwel, maligne neoplasma

Mate van respons

Hoe goed de kankercellen reageren op de behandeling vóór de operatie. De patholoog onderzoekt hiervoor het weefsel dat de arts tijdens de operatie verwijdert. Respons betekent reactie.

Synoniem van: EUSOMA, pathologische respons, PINDER, RCB

Matig gedifferentieerd

De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 2 lijken de kankercellen minder op gezonde cellen. Ze groeien sneller.

Synoniem van: graad 2

MDO

Overleg tussen verschillende artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners die veel weten over een bepaalde ziekte. Zij kijken samen wat de beste behandeling is voor iemand.

Synoniem van: multidisciplinair overleg

Mediaal

Dichtbij het midden. Bijvoorbeeld het midden van een orgaan.

Mediastinum

De ruimte achter het borstbeen, tussen de beide longen. In deze ruimte liggen onder andere het hart, de luchtpijp, de slokdarm, de aorta.

Medisch oncoloog

Een arts die gespecialiseerd is in onderzoeken naar kanker. En in de behandeling van kanker met medicijnen. Deze arts geeft medicijnen: chemotherapie, anti-hormonale therapie, doelgerichte therapie en immunotherapie.

Synoniem van: internist-oncoloog, oncoloog

Meerveldentechniek

Een behandeling met bestraling, op de tumor of op de plek waar de tumor eerst zat. Meer velden betekent dat de bestraling van verschillende kanten komt.

Metabole activiteit

Wordt vaak gezegd over een PET-scan. Voor de scan krijgt de patiënt radioactieve stof ingespoten. De arts ziet op de scan welke plek in het lichaam de stof opneemt. Op die plek is meer metabole activiteit. Dat kan betekenen dat er kanker zit.

Synoniem van: accumulatie

Metabool syndroom

Combinatie van problemen met de stofwisseling: overgewicht, hoge bloeddruk, te hoog cholesterol en te veel vet in het bloed.

Metachrone metastasen

Een uitzaaiing die de arts pas later ontdekt, na de diagnose.

Metastase

Er zitten kankercellen op een andere plek in het lichaam. Niet waar de kanker begon.

Synoniem van: gemetastaseerd, uitgezaaid, uitzaaiing

Metastasectomie

Een operatie waarbij de arts de uitzaaiingen verwijdert.

MIB1

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.

Synoniem van: celproliferatie, KI67, proliferatie, proliferatiemarker

Microdissectie

Techniek waarbij de patholoog de cellen van elkaar losmaakt. Voor onderzoek onder de microscoop.

Micrometastase

Kleine uitzaaiing van kanker. De uitzaaiing is alleen te zien onder de microscoop.

Microscoop

Een apparaat dat dingen vergroot. Zo worden kleine dingen zichtbaar. Bijvoorbeeld de cellen in het lichaam.

Mictie

Plassen.

Synoniem van: urineren

Minimaal invasief

Een onderzoek of behandeling waar de patiënt zo min mogelijk last van heeft. En waarbij er zo min mogelijk gezond weefsel wordt beschadigt.

MMR-gen

Mismatch repair eiwitten zijn nodig om fouten in het DNA te herstellen. Als de eiwitten niet goed werken, is de kans op sommige kankersoorten groter.

Moleculaire pathologie

De arts onderzoekt het DNA van de cellen of het weefsel dat is weggehaald. Zo kan de arts afwijkingen opsporen.

Mondslijmvliesontsteking

Ontsteking van het slijmvlies in de mond.

Synoniem van: stomatitis

Morbus Crohn

Ontsteking van de darm. Meestal het laatste deel van de dunne darm of de dikke darm. De ziekte is chronisch. Vaak zijn er periodes met klachten en periodes zonder klachten.

Synoniem van: ziekte van Crohn

Morfologie

De vorm of bouw van iets. Bijvoorbeeld van een orgaan.

MRI-scan

Onderzoek om foto's te maken van de binnenkant van het lichaam. Op de foto's ziet de arts de organen en weefsels heel precies. En tumoren en uitzaaiingen als die er zijn. De arts bekijkt de foto's op een beeldscherm. Het scan-apparaat bestaat uit een tunnel en werkt met magneten.

Mucineus carcinoom

Soort kanker waarbij de kankercellen veel slijm aanmaken.

Mucosa

Een dunne laag cellen die slijm aanmaken.

Synoniem van: slijmvliezen

Mucus

Slijm aan de binnenkant van sommige organen en holtes. Als een beschermende laag. Mucus wordt gemaakt in de slijmvliezen.

Synoniem van: slijm

Multidisciplinair overleg

Overleg tussen verschillende artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners die veel weten over een bepaalde ziekte. Zij kijken samen wat de beste behandeling is voor iemand.

Synoniem van: MDO

Multifocaal

Op meer plekken. Bijvoorbeeld de kanker zit op meer dan 1 plek. Multi betekent meerdere.

Multimorbiditeit

Een bijkomende ziekte, bijvoorbeeld als iemand kanker heeft, maar ook hoge bloeddruk of suikerziekte.

Synoniem van: comorbiditeit

Myalgie

Pijn aan de spieren.

Synoniem van: spierpijn

N0i+

Klein groepje met kankercellen. Het gaat om een hele kleine uitzaaiing in de lymfeklieren. Een extra behandeling is meestal niet nodig.

Synoniem van: geïsoleerde tumorcellen, i+

Na-controle

Controle-onderzoek door de arts na een behandeling. Om te kijken of de ziekte wegblijft en of de patiënt klachten heeft.

Synoniem van: follow-up

Naad

Een verbinding tussen 2 holle lichaamsdelen. Bijvoorbeeld 2 delen van de darm die na een operatie aan elkaar worden vastgemaakt.

Synoniem van: anastomose

Necrose

Dood van weefsel of van cellen.

Synoniem van: afsterven

Neo-adjuvante therapie

Een behandeling vóór de hoofdbehandeling. Meestal gaat het om een behandeling voorafgaand aan de operatie. Bij kanker is het doel vaak om de tumor kleiner te maken en om heel kleine onzichtbare uitzaaiingen te doden.

Synoniem van: inductief, neoadjuvante behandeling

Neoadjuvante behandeling

Een behandeling vóór de hoofdbehandeling. Meestal gaat het om een behandeling voorafgaand aan de operatie. Bij kanker is het doel vaak om de tumor kleiner te maken en om heel kleine onzichtbare uitzaaiingen te doden.

Synoniem van: inductief, neo-adjuvante therapie

Neoplasie

Een zwelling. Zo'n zwelling kan van alles zijn, goedaardig of kwaadaardig. Een kwaadaardige tumor is kanker.

Synoniem van: gezwel, knobbeltje, tumor

Neuropathie

Schade aan de zenuwen in de handen of voeten. Het gevoel aan de uiteinden van de zenuwen verandert. Zo ontstaan pijn, doofheid en/of tintelingen.

Synoniem van: zenuwschade

Neurotoxiciteit

Een medicijn of behandeling is neurotoxisch als er kans is dat het zenuwstelsel er schade door oploopt.

Neus-maagsonde

Een sonde is een slangetje. Dit slangetje gaat via de neus en de slokdarm naar de maag. Door het slangetje komen voedsel en medicijnen in de maag.

Synoniem van: NMS

Neutrale variatie

Een verandering in het DNA: het erfelijk materiaal. De verandering is ongevaarlijk en veroorzaakt geen ziekte.

Synoniem van: onschuldige variant, polymorfisme

Neutropenie

Het bloed heeft te weinig witte bloedcellen. Daardoor is de kans op een infectie groter.

Niet-invasief

Als iets niet in het lichaam doordringt. Bij een niet-invasieve tumor zaait de kanker niet uit en dringt de tumor niet door in andere weefsels.

NMS

Een sonde is een slangetje. Dit slangetje gaat via de neus en de slokdarm naar de maag. Door het slangetje komen voedsel en medicijnen in de maag.

Synoniem van: neus-maagsonde

Noduli

Een knobbel of knobbeltje.

Synoniem van: nodulus, nodus

Nodulus

Een knobbel of knobbeltje.

Synoniem van: noduli, nodus

Nodus

Een knobbel of knobbeltje.

Synoniem van: noduli, nodulus

No evidence of disease

De ziekte is na de behandeling niet meer te zien, bijvoobeeld op een scan.

Synoniem van: complete remissie, complete respons, totale remissie, volledige tumorregressie

Nomogram

Een eenvoudige manier om kansen uit te rekenen, in een grafiek. Bijvoorbeeld om te voorspellen wat de gevolgen van een behandeling zijn.

Non-steroidal anti-inflammatory drug

Pijnstillers. Behalve tegen pijn helpen de medicijnen ook tegen ontstekingen. Bijvoorbeeld ibuprofen en diclofenac.

Synoniem van: NSAID, ontstekingsremmende pijnstillers

NSAID

Pijnstillers. Behalve tegen pijn helpen de medicijnen ook tegen ontstekingen. Bijvoorbeeld ibuprofen en diclofenac.

Synoniem van: non-steroidal anti-inflammatory drug, ontstekingsremmende pijnstillers

Nucleair geneeskundige

Een arts die met radioactieve stoffen scans en foto's maakt en beoordeelt van de binnenkant van het lichaam.

Obstipatie

Verstopping van de darmen die lang duurt. De ontlasting is vaak hard en poepen is moeilijk.

Synoniem van: constipatie, verstopping

Obstruerend

Iets dat voor verstopping zorgt.

Okselholte

Oksel.

Synoniem van: axilla

Oligo-uitzaaiingen

Oligo betekent weinig. Bij 1 tot 3 uitzaaiingen noemen artsen het oligo-uitzaaiingen.

Omslagplooi

Een plooi van een vlies. Bijvoorbeeld van het buikvlies.

Synoniem van: peritoneale omslagplooi

Oncologieverpleegkundige

Verpleegkundige die gespecialiseerd is in kanker.

Oncologisch chirurg

Een arts die gespecialiseerd is in operaties bij kanker.

Synoniem van: chirurg-oncoloog

Oncoloog

Een arts die gespecialiseerd is in onderzoeken naar kanker. En in de behandeling van kanker met medicijnen. Deze arts geeft medicijnen: chemotherapie, anti-hormonale therapie, doelgerichte therapie en immunotherapie.

Synoniem van: internist-oncoloog, medisch oncoloog

Onderdruk

De onderdruk van de bloeddruk. Dit is het laagste van de getallen bij een bloeddrukmeting.

Synoniem van: diastolische bloeddruk

Onderste darmslagader

Dit bloedvat gaat naar de onderste delen van de dikke darm en naar de endeldarm.

Synoniem van: arteria mesenterica inferior

Onschuldige variant

Een verandering in het DNA: het erfelijk materiaal. De verandering is ongevaarlijk en veroorzaakt geen ziekte.

Synoniem van: neutrale variatie, polymorfisme

Ontstekingsremmende pijnstillers

Pijnstillers. Behalve tegen pijn helpen de medicijnen ook tegen ontstekingen. Bijvoorbeeld ibuprofen en diclofenac.

Synoniem van: non-steroidal anti-inflammatory drug, NSAID

Oogbindvliesontsteking

Ontsteking van het oog.

Synoniem van: conjunctivitis

Openbuikoperatie

Operatie van de buik. De arts maakt de buik open met een grote snee.

Synoniem van: laparotomie

Operatieclip

Een klemmetje. De chirurg kan het klemmetje plaatsen op de plek waar eerst de tumor zat. Zo weet de radiotherapeut precies waar de bestraling moet komen.

Synoniem van: clip

Operatieve verwijdering

De arts verwijdert weefsel met een operatie.

Synoniem van: excisie, resectie

Orale mucositis

Ontsteking van het slijmvlies van de mond. Bijvoorbeeld door chemotherapie of bestraling. Oraal betekent mond.

Orchidectomie

Een operatie waarbij de arts 1 of beide zaadballen verwijdert. Daarna maakt het lichaam veel minder of geen testosteron meer aan.

Synoniem van: zaadbalverwijdering

Os coccygis

Het staartbeen of stuitje. Het is het laatste botje van de wervelkolom.

Synoniem van: staartbeen, stuitje

Ossaal

In de botten.

Osteoblastische uitzaaiing

Een uitzaaiing in de botten waarbij er veel meer bot ontstaat. Dan wordt het bot hard en dik.

Synoniem van: sclerotische uitzaaiing

Osteolytische uitzaaiing

Een uitzaaiing in de botten waarbij het bot afbreekt. Het bot wordt dan zwak.

Synoniem van: lythische uitzaaiing

Osteoporose

Het bot heeft te weinig kalk. Dan is het bot minder sterk en kan het makkelijker breken.

Synoniem van: botontkalking, broze botten

Ostium

Een opening of uitmonding. Als iets ergens in uitkomt.

Overerving

Een ouder geeft een erfelijke aanleg door aan een kind.

Overgang door chemotherapie

Een vrouw komt in de overgang door de behandeling met chemotherapie.

Synoniem van: chemotherapie-geïnduceerde menopauze

Oxaliplatine

Medicijn tegen kanker. Een soort chemotherapie.

PA

Onderzoek van weefsel en cellen, meestal onder de microscoop. Met het onderzoek kijkt de patholoog of er afwijkingen zijn.

Synoniem van: PA-onderzoek, pathologie-onderzoek, pathologische anatomie

PA-bewezen

De patholoog onderzoekt het weggehaalde weefsel. Dan blijkt dat het inderdaad om een bepaalde ziekte gaat. Bij kanker: als uit weefselonderzoek blijkt dat het kanker is.

Synoniem van: pathologisch bewezen

PA-onderzoek

Onderzoek van weefsel en cellen, meestal onder de microscoop. Met het onderzoek kijkt de patholoog of er afwijkingen zijn.

Synoniem van: PA, pathologie-onderzoek, pathologische anatomie

Palliatief

Palliatief betekent letterlijk verzachtend. Dan kan iemand niet meer beter worden. Met een palliatieve behandeling wil de arts de klachten verminderen en de ziekte remmen.

Palliatieve zorg

Zorg voor mensen die niet meer beter kunnen worden.

Palmoplantaire erythrodysesthesie

Ontsteking van voetzolen en/of handpalmen na chemotherapie. De handen en voeten zijn dik en pijnlijk en soms zitten er blaren op.

Synoniem van: hand-voetsyndroom

Palpabel

Als iets met de hand te voelen is, door de huid heen. Bijvoorbeeld een bultje of een tumor.

Para-iliacaal

Naast de grote bloedvaten in de benen.

Parasternaal

Naast het borstbeen.

Parenchym

De actieve cellen in een orgaan. Deze cellen zorgen dat het orgaan zijn werk kan doen.

Parenterale voeding

Kunstvoeding via een infuus in een bloedvat. De voeding komt direct in het bloed.

Synoniem van: infuusvoeding

Paro-aortaal

Naast de lichaamsslagader (aorta).

Partieel

Voor een deel. Bijvoorbeeld een deel van een orgaan of een tumor.

Synoniem van: gedeeltelijk

Partiële respons

Na de behandeling is de ziekte voor een deel weg, maar niet helemaal.

Pathologie-onderzoek

Onderzoek van weefsel en cellen, meestal onder de microscoop. Met het onderzoek kijkt de patholoog of er afwijkingen zijn.

Synoniem van: PA, PA-onderzoek, pathologische anatomie

Pathologisch bewezen

De patholoog onderzoekt het weggehaalde weefsel. Dan blijkt dat het inderdaad om een bepaalde ziekte gaat. Bij kanker: als uit weefselonderzoek blijkt dat het kanker is.

Synoniem van: PA-bewezen

Pathologische aankleuring

Op een scan van de tumor ziet de arts een afwijking die er anders uitziet dan de rest van het weefsel.

Pathologische anatomie

Onderzoek van weefsel en cellen, meestal onder de microscoop. Met het onderzoek kijkt de patholoog of er afwijkingen zijn.

Synoniem van: PA, PA-onderzoek, pathologie-onderzoek

Pathologische respons

Hoe goed de kankercellen reageren op de behandeling vóór de operatie. De patholoog onderzoekt hiervoor het weefsel dat de arts tijdens de operatie verwijdert. Respons betekent reactie.

Synoniem van: EUSOMA, mate van respons, PINDER, RCB

Patholoog

Een arts die weefsel en cellen onderzoekt, meestal onder de microscoop. Zo kan de arts bepalen om welke ziekte het gaat.

Synoniem van: klinisch patholoog, patholoog-anatoom

Patholoog-anatoom

Een arts die weefsel en cellen onderzoekt, meestal onder de microscoop. Zo kan de arts bepalen om welke ziekte het gaat.

Synoniem van: klinisch patholoog, patholoog

Pectoralis major

De grote spier achter de borsten.

Pelvic lymphe node dissection

De arts verwijdert de lymfeklieren uit het kleine bekken. Het kleine bekken is de ruimte tussen de heupen, het schaambeen en het stuitje.

Synoniem van: PLND

Penetrantie

Kans dat iemand met een erfelijke aanleg de ziekte echt krijgt. Bij een erfelijke aanleg met een penetrantie van 50% krijgt de helft van de mensen de ziekte.

Percutaan

Door de huid heen.

Percutaneous tibial nerve stimulation

Behandeling bij sommige plasproblemen. De arts geeft elektrische prikkels aan een zenuw in het onderbeen. Dit heeft invloed op de blaas.

Synoniem van: PTNS

Periclaviculaire lymfeklierregio

Lymfeklieren rondom het sleutelbeen.

Perimenopauzaal

Overgangsjaren. De jaren waarin de vrouw in de overgang is en de menstruatie stopt.

Perimenopauzaal bij diagnose

De vrouw is in de overgang op het moment van de diagnose.

Perineurale invasie

De tumor groeit rondom of langs de zenuw.

Peritoneale metastase

Uitzaaiing van kanker op het buikvlies.

Peritoneale omslagplooi

Een plooi van een vlies. Bijvoorbeeld van het buikvlies.

Synoniem van: omslagplooi

PET-CT-scan

Een PET-scan en een CT-scan ineen. Vaak is het een onderzoek naar kanker of uitzaaiingen. Voor de scan wordt een radioactieve stof ingespoten. Waar het stofje op de scan te zien is, zit mogelijk kanker.

PGT

Behandeling die zorgt dat een ouder een erfelijke ziekte niet doorgeeft aan het kind.

Synoniem van: embryoselectie, preïmplantatie genetische test

Pijnstillers

Medicijn tegen de pijn.

Synoniem van: analgeticum

Pijpzweer

Een nieuwe verbinding of gangetje in het lichaam, na een ontsteking.

Synoniem van: fistel

PINDER

Hoe goed de kankercellen reageren op de behandeling vóór de operatie. De patholoog onderzoekt hiervoor het weefsel dat de arts tijdens de operatie verwijdert. Respons betekent reactie.

Synoniem van: EUSOMA, mate van respons, pathologische respons, RCB

Plaatselijk

Plaatselijk. Bijvoorbeeld op de plek van de tumor of van een orgaan.

Synoniem van: lokaal

Plastisch chirurg

Arts die operaties doet om een deel van het lichaam te herstellen. Bijvoorbeeld als het lichaam beschadigd is door een ongeluk. Of de reconstructie van een borst na een operatie.

Plaveiselcelcarcinoom

Kanker die ontstaat in plaveiselcellen. Deze cellen zitten in de huid, in de longen, in het hoofd en de hals.

Synoniem van: plaveiselcelkanker

Plaveiselcelkanker

Kanker die ontstaat in plaveiselcellen. Deze cellen zitten in de huid, in de longen, in het hoofd en de hals.

Synoniem van: plaveiselcelcarcinoom

Pleura pulmonalis

Het vlies dat om de longen heen zit.

Synoniem van: longvlies

Pleuravocht

Vocht in de ruimte tussen de beide longvliezen. Normaal zit hier geen vocht. Het kan ontstaan door kanker op het longvlies, maar ook door bijvoorbeeld een ontsteking.

Synoniem van: vocht achter de longen

Plexus

Bol of kluwen van zenuwen, bloedvaten of lymfevaten.

PLND

De arts verwijdert de lymfeklieren uit het kleine bekken. Het kleine bekken is de ruimte tussen de heupen, het schaambeen en het stuitje.

Synoniem van: pelvic lymphe node dissection

PMP

Vorm van kanker in de buik. In de buik en op het buikvlies zitten slijm en kankercellen die slijm maken. Meestal ontstaat deze kanker vanuit een gezwel in de blinde darm.

Synoniem van: pseudomyxoma peritonei

Pneumonie

Ontsteking van of in de longen.

Synoniem van: longontsteking

Pneumothorax

De long is ingeklapt en er kan geen lucht meer in. Dan is ademen moeilijk en pijnlijk.

Synoniem van: klaplong

Poliep

Een bobbeltje op het slijmvlies. Het is geen kanker, maar kan het soms wel worden.

Poliepectomie

Een ingreep waarbij de arts een poliep verwijdert. Bijvoorbeeld een operatie.

Synoniem van: poliepverwijdering

Poliepverwijdering

Een ingreep waarbij de arts een poliep verwijdert. Bijvoorbeeld een operatie.

Synoniem van: poliepectomie

Polygenic risk score

Getal dat iets zegt over de kans om een ziekte te krijgen door een erfelijke aanleg. Het gaat om ziektes die met meerdere genen te maken hebben, zoals diabetes of bepaalde vormen van borstkanker.

Synoniem van: PRS

Polymorfisme

Een verandering in het DNA: het erfelijk materiaal. De verandering is ongevaarlijk en veroorzaakt geen ziekte.

Synoniem van: neutrale variatie, onschuldige variant

Poortwachterklier

Als kanker uitzaait naar de lymfeklieren is de schildwachtklier de eerste klier waar de uitzaaiingen zitten.

Synoniem van: schildwachtklier, sentinel node

Post-operatief

Na de operatie.

Posterieur

Aan de achterkant, achteraan. Bijvoorbeeld over de plek waar de tumor zit.

Posterieure geluidstransmissie

Kenmerken van de geluidsgolven bij een echografie. Met deze kenmerken ziet de radioloog of de afwijking goedaardig of kwaadaardig is. Een kwaadaardige afwijking is kanker.

Postmenopauzaal

De periode na de overgang. De postmenopauze begint een jaar na de laatste menstruatie.

Postmenopauzaal bij diagnose

De vrouw is al in de overgang geweest als ze de diagnose krijgt.

Pre-operatief

Voor de operatie.

Prednison

Medicijn dat ontstekingen en allergische reacties remt. Zoals corticosteroïden.

Predominante differentiatiegraad

Predominante differentiatiegraad

Premature menopauze

Als een vrouw voor haar 40e in de overgang komt.

Synoniem van: vervroegde overgang

Premenopauzaal

De jaren voordat de vrouw in de overgang is.

Premenopauzaal bij diagnose

De vrouw is nog niet in de overgang als ze de diagnose krijgt.

Prenataal onderzoek

Onderzoek tijdens de zwangerschap. Om te kijken of het ongeboren kind een erfelijke aanleg heeft.

Synoniem van: prenatale diagnostiek

Prenatale diagnostiek

Onderzoek tijdens de zwangerschap. Om te kijken of het ongeboren kind een erfelijke aanleg heeft.

Synoniem van: prenataal onderzoek

Presacraal

Vóór het heiligbeen (sacrum). Het heiligbeen is een bot onderaan de wervelkolom.

Preventieve behandeling

Een behandeling om een ziekte te voorkomen. Bijvoorbeeld een vaccinatie.

Synoniem van: profylactische behandeling

Preïmplantatie genetische test

Behandeling die zorgt dat een ouder een erfelijke ziekte niet doorgeeft aan het kind.

Synoniem van: embryoselectie, PGT

Proctitis

Ontsteking van de endeldarm, het laatste stukje van de dikke darm.

Synoniem van: endeldarmontsteking

Profylactische behandeling

Een behandeling om een ziekte te voorkomen. Bijvoorbeeld een vaccinatie.

Synoniem van: preventieve behandeling

Progressie van ziekte

Als de ziekte erger wordt. Bijvoorbeeld als een tumor groeit of er nieuwe uitzaaiingen ontstaan.

Proliferatie

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.

Synoniem van: celproliferatie, KI67, MIB1, proliferatiemarker

Proliferatiemarker

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.

Synoniem van: celproliferatie, KI67, MIB1, proliferatie

Protonenbestraling

Behandeling van kanker door bestraling met protonen. Met protonentherapie kan de arts de tumor heel gericht bestralen. Daardoor is de kans op bijwerkingen kleiner.

Synoniem van: protonentherapie

Protonentherapie

Behandeling van kanker door bestraling met protonen. Met protonentherapie kan de arts de tumor heel gericht bestralen. Daardoor is de kans op bijwerkingen kleiner.

Synoniem van: protonenbestraling

Proximaal

Dichter bij het midden van het lichaam. Bijvoorbeeld: ‘De schouder ligt proximaal van de hand’ betekent: de schouder ligt dichter bij het midden van het lichaam dan de hand.

PRS

Getal dat iets zegt over de kans om een ziekte te krijgen door een erfelijke aanleg. Het gaat om ziektes die met meerdere genen te maken hebben, zoals diabetes of bepaalde vormen van borstkanker.

Synoniem van: polygenic risk score

Pruritus

Jeuk, kriebel.

Pseudomyxoma peritonei

Vorm van kanker in de buik. In de buik en op het buikvlies zitten slijm en kankercellen die slijm maken. Meestal ontstaat deze kanker vanuit een gezwel in de blinde darm.

Synoniem van: PMP

PTNM

TNM zegt iets over het stadium en de ernst van de kanker. T gaat over de grootte van de tumor, N gaat over uitzaaiingen in de lymfeklieren, M gaat over uitzaaiingen op een andere plek in het lichaam. De ‘p’ betekent dat de patholoog de TNM-score geeft na onderzoek van het weefsel.

PTNS

Behandeling bij sommige plasproblemen. De arts geeft elektrische prikkels aan een zenuw in het onderbeen. Dit heeft invloed op de blaas.

Synoniem van: percutaneous tibial nerve stimulation

Pulmonale noduli

Knobbeltjes in de longen. Soms is het kanker, maar het kan ook goedaardig zijn.

Synoniem van: longknobbeltje

Punctie

Ingreep waarbij de arts cellen of vocht opzuigt met een holle naald.

Puntje

Top of punt van een weefsel of orgaan.

Synoniem van: apicaal

Purgeermiddel

Een medicijn waardoor de ontlasting zachter wordt. Bijvoorbeeld bij verstopping. Zo kan iemand makkelijker poepen.

Synoniem van: laxantia, laxeermiddel

R0-resectie

R0 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R0 zitten er geen kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel.

Synoniem van: radicale resectie, snijvlak vrij

R1-resectie

R1 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R1 zitten er kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel. Dat is alleen te zien onder een microscoop. Dan zijn niet alle kankercellen uit het lichaam verwijderd.

R2-resectie

R2 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R2 ziet de arts met het blote oog kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel. Dan is de tumor niet helemaal verwijderd.

Synoniem van: irradicale resectie, snijvlak niet vrij

Radiatie-geïnduceerd

Een bijwerking of klacht door de bestraling.

Radiatie-oesofagitis

Ontsteking van de slokdarm door bestraling.

Radiatiemucositis

Ontsteking van het slijmvlies door bestraling.

Radiatiepneumonie

Longontsteking door bestraling.

Radiatieschade

Schade aan het lichaam door de bestraling.

Synoniem van: bestralingsschade

Radicale resectie

R0 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R0 zitten er geen kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel.

Synoniem van: R0-resectie, snijvlak vrij

Radiofrequente ablatie

Behandeling waarbij de arts hitte gebruikt om de kankercellen te doden. Ablatie betekent dat de arts het weefsel verwijdert.

Synoniem van: RFA

Radioloog

Een arts die gespecialiseerd is in het beoordelen van onderzoek met beelden. Zoals een röntgenfoto, een scan of een echo. Ook kan de radioloog tijdens een van deze onderzoeken weefsel uit het lichaam halen bijvoorbeeld met een punctie.

Radiotherapeut

Een arts die bestraling geeft.

Synoniem van: bestralingsarts, radiotherapeut-oncoloog

Radiotherapeut-oncoloog

Een arts die bestraling geeft.

Synoniem van: bestralingsarts, radiotherapeut

Radiotherapie

De behandeling van kanker met straling. Het doel is om de kankercellen doden. Bestraling is plaatselijk. Alleen de plek waar de tumor zit, wordt bestraald.

Synoniem van: bestraling, RT, RTx

RAS-mutatie

Een afwijking in het RAS-gen. Door deze afwijking is de kans op kanker groter.

Rash

Rode uitslag op de huid. Rode vlekken of bultjes die kunnen jeuken.

Synoniem van: exantheem

RCB

Hoe goed de kankercellen reageren op de behandeling vóór de operatie. De patholoog onderzoekt hiervoor het weefsel dat de arts tijdens de operatie verwijdert. Respons betekent reactie.

Synoniem van: EUSOMA, mate van respons, pathologische respons, PINDER

Reactie

Het effect van een behandeling op de ziekte. Het geeft aan of de behandeling werkt.

Synoniem van: respons

Reactief

Reactie van weefsel. Bijvoorbeeld: de huid wordt rood na een muggensteek.

Rectaal onderzoek

Onderzoek via de anus (poepgat). De arts brengt een vinger naar binnen. Zo voelt de arts of er een afwijking zit, bijvoorbeeld in de endeldarm. Ook is de prostaat te voelen met dit onderzoek.

Synoniem van: rectaal toucher

Rectaal toucher

Onderzoek via de anus (poepgat). De arts brengt een vinger naar binnen. Zo voelt de arts of er een afwijking zit, bijvoorbeeld in de endeldarm. Ook is de prostaat te voelen met dit onderzoek.

Synoniem van: rectaal onderzoek

Regressie

Bij regressie wordt de ziekte minder. Bijvoorbeeld: de tumor wordt kleiner of de klachten verdwijnen.

Regressiegraad

Bij regressie wordt de ziekte minder. Als veel van de kankercellen doodgaan door de behandeling, is de regressiegraad hoog.

Synoniem van: TRG, tumor regression grade

Remissie

De ziekte is voorbij of de patiënt heeft er tijdelijk minder last van.

Representatief

De arts haalt een stukje van de tumor weg voor onderzoek. Als de rest van de tumor op dit stukje lijkt, is het stukje representatief.

Resectie

De arts verwijdert weefsel met een operatie.

Synoniem van: excisie, operatieve verwijdering

Resectiemarge

De afstand tussen de tumor en de rand van het verwijderde weefsel. Resectiemarge zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. De arts wil altijd een grote resectiemarge.

Synoniem van: chirurgische marge, tumorvrije marge

Resectievlak

De buitenrand van het weefsel dat de arts verwijdert.

Synoniem van: snijrand, snijvlak

Respons

Het effect van een behandeling op de ziekte. Het geeft aan of de behandeling werkt.

Synoniem van: reactie

Responsbeoordeling

De arts bekijkt of de behandeling werkt.

Synoniem van: responsevaluatie

Responsevaluatie

De arts bekijkt of de behandeling werkt.

Synoniem van: responsbeoordeling

Revisie

Opnieuw kijken naar de resultaten van een onderzoek.

RFA

Behandeling waarbij de arts hitte gebruikt om de kankercellen te doden. Ablatie betekent dat de arts het weefsel verwijdert.

Synoniem van: radiofrequente ablatie

Rhinitis

Ontsteking van het slijmvlies van de neus.

Risico-organen

Bij bestraling krijgen organen die in de buurt van de tumor liggen ook straling. Door de bestraling kan schade ontstaan. Daarom heten het de risico-organen.

Rode plekken

De huid wordt rood. Dit duurt meestal maar kort.

Synoniem van: erytheem

Roesje

Een slaapmiddel of pijnstilling om te ontspannen. Zo heeft de patiënt minder last van een onderzoek of behandeling.

Synoniem van: sedatie

RT

De behandeling van kanker met straling. Het doel is om de kankercellen doden. Bestraling is plaatselijk. Alleen de plek waar de tumor zit, wordt bestraald.

Synoniem van: bestraling, radiotherapie, RTx

RTx

De behandeling van kanker met straling. Het doel is om de kankercellen doden. Bestraling is plaatselijk. Alleen de plek waar de tumor zit, wordt bestraald.

Synoniem van: bestraling, radiotherapie, RT

Ruggenprik

Pijnstilling via een prik of infuus in de rug. Zo verdooft de arts een deel van het lichaam.

Synoniem van: epidurale pijnbestrijding

Sacrum

Het bot onderaan de wervelkolom: het heiligbeen. Het is een vergroeiing van een aantal wervels, die samen een bot vormen.

Synoniem van: heiligbeen

Samen beslissen

De patiënt beslist samen met de zorgverlener welke behandeling het beste past.

Synoniem van: gezamenlijke besluitvorming, SDM, Shared Decision Making

Schildwachtklier

Als kanker uitzaait naar de lymfeklieren is de schildwachtklier de eerste klier waar de uitzaaiingen zitten.

Synoniem van: poortwachterklier, sentinel node

Schildwachtklierprocedure

Operatie waarbij de arts de schildwachtklier verwijdert, om te onderzoeken of er uitzaaiingen zijn. Zo ontdekt de arts uitzaaiingen zo vroeg mogelijk.

Synoniem van: sentinel node biopsy, SNB

Sclerotische uitzaaiing

Een uitzaaiing in de botten waarbij er veel meer bot ontstaat. Dan wordt het bot hard en dik.

Synoniem van: osteoblastische uitzaaiing

SDM

De patiënt beslist samen met de zorgverlener welke behandeling het beste past.

Synoniem van: gezamenlijke besluitvorming, samen beslissen, Shared Decision Making

Second opinion

Een tweede mening over de diagnose of behandeling. Het is de mening of het advies van een andere arts, in een ander ziekenhuis.

Synoniem van: tweede mening

Sedatie

Een slaapmiddel of pijnstilling om te ontspannen. Zo heeft de patiënt minder last van een onderzoek of behandeling.

Synoniem van: roesje

Sentinel node

Als kanker uitzaait naar de lymfeklieren is de schildwachtklier de eerste klier waar de uitzaaiingen zitten.

Synoniem van: poortwachterklier, schildwachtklier

Sentinel node biopsy

Operatie waarbij de arts de schildwachtklier verwijdert, om te onderzoeken of er uitzaaiingen zijn. Zo ontdekt de arts uitzaaiingen zo vroeg mogelijk.

Synoniem van: schildwachtklierprocedure, SNB

Sequentiële chemoradiatie

Een behandeling van kanker waarbij iemand eerst chemotherapie krijgt en dan bestraling. Of andersom: eerst bestraling en dan chemotherapie. Sequentieel betekent eerst het ene, dan het andere.

Seroom

Zwelling met veel vocht na een operatie. Soms is het nodig om het vocht weg te halen met een punctie.

Synoniem van: wondvochtophoping

Shared Decision Making

De patiënt beslist samen met de zorgverlener welke behandeling het beste past.

Synoniem van: gezamenlijke besluitvorming, samen beslissen, SDM

Skeletscintigrafie

Onderzoek met een radioactieve stof waarbij de arts alle botten kan zien. Met het onderzoek kan de arts bijvoorbeeld uitzaaiingen opsporen.

Synoniem van: botscan

Slagader

Bloedvat dat bloed vanaf het hart naar de rest van het lichaam brengt.

Synoniem van: arteria, arterie

Slecht gedifferentieerd

De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 3 groeien de kankercellen snel. Ze lijken helemaal niet meer op gezonde cellen.

Synoniem van: graad 3, hooggradig, weinig gedifferentieerd

Slijm

Slijm aan de binnenkant van sommige organen en holtes. Als een beschermende laag. Mucus wordt gemaakt in de slijmvliezen.

Synoniem van: mucus

Slijmvliezen

Een dunne laag cellen die slijm aanmaken.

Synoniem van: mucosa

Slikproblemen

Het eten en/of drinken kan niet goed worden doorgeslikt.

Synoniem van: dysfagie, slikstoornis

Slikstoornis

Het eten en/of drinken kan niet goed worden doorgeslikt.

Synoniem van: dysfagie, slikproblemen

SNB

Operatie waarbij de arts de schildwachtklier verwijdert, om te onderzoeken of er uitzaaiingen zijn. Zo ontdekt de arts uitzaaiingen zo vroeg mogelijk.

Synoniem van: schildwachtklierprocedure, sentinel node biopsy

Snijrand

De buitenrand van het weefsel dat de arts verwijdert.

Synoniem van: resectievlak, snijvlak

Snijvlak

De buitenrand van het weefsel dat de arts verwijdert.

Synoniem van: resectievlak, snijrand

Snijvlak niet vrij

R2 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R2 ziet de arts met het blote oog kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel. Dan is de tumor niet helemaal verwijderd.

Synoniem van: irradicale resectie, R2-resectie

Snijvlak vrij

R0 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R0 zitten er geen kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel.

Synoniem van: R0-resectie, radicale resectie

Sondevoeding

Kunstvoeding die via een slangetje in de maag komt. Zo krijgt iemand die onvoldoende of niet gevarieerd genoeg eet toch genoeg voedingsstoffen binnen.

Synoniem van: enterale voeding

Spierpijn

Pijn aan de spieren.

Synoniem van: myalgie

Spijsverteringskanaal

De weg van het eten in het lichaam, van de mond tot het poepgat. En alle organen onderweg die ervoor zorgen dat het eten wordt verteerd.

Spontane genmutatie

Bij een mutatie zit er een fout in het DNA, het erfelijk materiaal. Maar soms ontstaat zo’n fout spontaan bij het ongeboren kind. Dan is de erfelijke aanleg nieuw en krijgt iemand het dus niet van de ouders.

Synoniem van: de novo mutatie

Staartbeen

Het staartbeen of stuitje. Het is het laatste botje van de wervelkolom.

Synoniem van: os coccygis, stuitje

Stadiëring

Onderzoek om te zien in welk stadium de kanker is. Het stadium zegt iets over hoe groot de tumor is en of er uitzaaiingen zijn.

Synoniem van: stadiëringsonderzoek

Stadiëringsonderzoek

Onderzoek om te zien in welk stadium de kanker is. Het stadium zegt iets over hoe groot de tumor is en of er uitzaaiingen zijn.

Synoniem van: stadiëring

Status na

Beschrijving van wat er in het verleden is gebeurd met de gezondheid. Bijvoorbeeld ‘status na longontsteking’ betekent dat iemand in het verleden een longontsteking heeft gehad.

Stenose

Als een opening smaller is geworden en er minder ruimte is.

Synoniem van: strictuur, vernauwing

Stent

Een hol buisje dat kan helpen bij een verstopping. Het buisje zorgt ervoor dat er een opening blijft.

Synoniem van: endoprothese

Stereotactische bestraling

Een precieze manier van bestralen. Het is een hoge dosis bestraling precies op de plek van de kanker of uitzaaiing.

Stoelgang

Poepen.

Synoniem van: defecatie

Stoma

Een kunstmatige uitgang van urine (plas) of ontlasting (poep). Bijvoorbeeld als iemand niet meer kan plassen of poepen op de gewone manier.

Stomatitis

Ontsteking van het slijmvlies in de mond.

Synoniem van: mondslijmvliesontsteking

Strictuur

Als een opening smaller is geworden en er minder ruimte is.

Synoniem van: stenose, vernauwing

Stroma

Bindweefsel dat zorgt voor stevigheid van een orgaan.

Stuitje

Het staartbeen of stuitje. Het is het laatste botje van de wervelkolom.

Synoniem van: os coccygis, staartbeen

Subpectoraal

Onder de grote borstspier.

Supportive care

Zorg voor mensen die niet meer beter kunnen worden. Het gaat om een behandeling die de klachten vermindert. En de gevolgen van de ziekte verzacht. De ziekte zelf wordt hierdoor niet geremd.

Synoniem van: best supportive care, BSC

Supraclaviculair

Boven het sleutelbeen.

Suprapubische katheter

Een slangetje dat via de onderbuik in de blaas komt. Door het slangetje stroomt de urine (plas) vanuit de blaas in een opvangzak buiten het lichaam.

Suspect

Iets ziet er anders uit dan normaal. De arts kan denken dat het kanker is, maar het kan ook iets anders zijn.

SUVmax

Een maat voor de hoeveelheid radioactiviteit op een PET-scan.

Synchrone metastasen

Uitzaaiingen van kanker die er al zijn als de patiënt de diagnose krijgt.

Systeemtherapie

Een behandeling die door het hele lichaam gaat. Zoals chemotherapie, doelgerichte therapie of immunotherapie bij kanker.

Synoniem van: systemische therapie

Systemische therapie

Een behandeling die door het hele lichaam gaat. Zoals chemotherapie, doelgerichte therapie of immunotherapie bij kanker.

Synoniem van: systeemtherapie

Systolische bloeddruk

De bovendruk van de bloeddruk. Dit is het hoogste van de getallen bij een bloeddrukmeting.

Synoniem van: bovendruk

Targeted therapy

Een behandeling tegen kanker. De medicijnen remmen de signalen die de cellen nodig hebben om te kunnen groeien. Dan stopt de groei van de tumor.

Synoniem van: doelgerichte therapie

Testosteron

Mannelijk geslachtshormoon.

Thoraxfoto

Een röntgenfoto van de longen.

Synoniem van: longfoto

Thoraxwand

Wand van de borstkas. De wand bestaat uit de ribben, spieren, het borstbeen en de wervels.

TNM

TNM zegt iets over het stadium en de ernst van de kanker. T gaat over de grootte van de tumor, N gaat over uitzaaiingen in de lymfeklieren, M gaat over uitzaaiingen op een andere plek in het lichaam.

Synoniem van: tumorclassificatie, tumorstadium

Totale remissie

De ziekte is na de behandeling niet meer te zien, bijvoobeeld op een scan.

Synoniem van: complete remissie, complete respons, no evidence of disease, volledige tumorregressie

Toxiciteit

Schadelijke of giftige bijwerking van een medicijn of behandeling.

Tracer

Radioactieve vloeistof die kankercellen zichtbaar maakt. Bijvoorbeeld bij een PET-CT-scan.

TRG

Bij regressie wordt de ziekte minder. Als veel van de kankercellen doodgaan door de behandeling, is de regressiegraad hoog.

Synoniem van: regressiegraad, tumor regression grade

Trombo-embolische complicaties

Een bloedprop blokkeert een bloedvat. Daardoor ontstaan problemen.

Trombocytopenie

Te weinig bloedplaatjes. Dan ontstaan er soms spontane bloedingen of blauwe plekken.

Synoniem van: trombopenie

Trombopenie

Te weinig bloedplaatjes. Dan ontstaan er soms spontane bloedingen of blauwe plekken.

Synoniem van: trombocytopenie

Trombose

Er zit een bloedprop in een bloedvat. Dan kan het bloed niet meer doorstromen.

Synoniem van: vaatafsluiting

Tromboseprofylaxe

Medicijn om te voorkomen dat er bloedstolsels ontstaan. Een bloedstolsel kan een bloedvat verstoppen. Dan heeft iemand trombose.

Tumor

Een zwelling. Zo'n zwelling kan van alles zijn, goedaardig of kwaadaardig. Een kwaadaardige tumor is kanker.

Synoniem van: gezwel, knobbeltje, neoplasie

Tumorbed

De plek waar de tumor zat, voor de operatie.

Tumorclassificatie

TNM zegt iets over het stadium en de ernst van de kanker. T gaat over de grootte van de tumor, N gaat over uitzaaiingen in de lymfeklieren, M gaat over uitzaaiingen op een andere plek in het lichaam.

Synoniem van: TNM, tumorstadium

Tumor deposits

Losse hoopjes tumorcellen.

Tumor flare

De ziekte wordt tijdelijk erger.

Tumorgraad

Kankercellen en gezonde cellen kunnen op elkaar lijken, of juist niet. Als de kankercellen helemaal niet meer op gezonde cellen lijken, is de differentiatiegraad hoog. Dan groeit de tumor sneller en is er meer kans op uitzaaiingen.

Synoniem van: differentiatiegraad, gradering, histologische differentiatiegraad

Tumorload

Maat voor het aantal uitzaaiingen. Bij een lage tumorload zijn er weinig, kleine uitzaaiingen. Bij een hoge tumorload zijn er veel en grote uitzaaiingen.

Tumormarker

Soms kan de arts het bloed onderzoeken om te zien of er kanker is. Dat komt omdat sommige tumoren een stofje aanmaken, dat in het bloed komt. Die stof heet een tumormarker of tumormerkstof.

Tumor regression grade

Bij regressie wordt de ziekte minder. Als veel van de kankercellen doodgaan door de behandeling, is de regressiegraad hoog.

Synoniem van: regressiegraad, TRG

Tumorstadium

TNM zegt iets over het stadium en de ernst van de kanker. T gaat over de grootte van de tumor, N gaat over uitzaaiingen in de lymfeklieren, M gaat over uitzaaiingen op een andere plek in het lichaam.

Synoniem van: TNM, tumorclassificatie

Tumorvrije marge

De afstand tussen de tumor en de rand van het verwijderde weefsel. Resectiemarge zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. De arts wil altijd een grote resectiemarge.

Synoniem van: chirurgische marge, resectiemarge

Tweede mening

Een tweede mening over de diagnose of behandeling. Het is de mening of het advies van een andere arts, in een ander ziekenhuis.

Synoniem van: second opinion

Uitdroging

Te weinig vocht in het lichaam.

Synoniem van: dehydratie

Uitgezaaid

Er zitten kankercellen op een andere plek in het lichaam. Niet waar de kanker begon.

Synoniem van: gemetastaseerd, metastase, uitzaaiing

Uitzaaiing

Er zitten kankercellen op een andere plek in het lichaam. Niet waar de kanker begon.

Synoniem van: gemetastaseerd, metastase, uitgezaaid

Uitzaaiingen op afstand

Een uitzaaiing van de tumor. De uitzaaiing zit niet in de buurt van de tumor maar op een andere plek in het lichaam.

Synoniem van: afstandsmetastasen

Ulceratie

Er zitten een of meer zweren, bijvoorbeeld op de huid, in de maag of in de darm.

Ultravist

Contrastmiddel bij röntgenonderzoek. Daarmee zijn bepaalde delen van het lichaam beter zichtbaar.

Unifocaal

Iets zit op 1 plek. Bijvoorbeeld: de kanker zit op 1 plek.

Urinekatheter

Een slangetje dat via de plasbuis in de blaas komt. Door het slangetje stroomt de urine (plas) vanuit de blaas in een opvangzak.

Synoniem van: blaaskatheter

Urineren

Plassen.

Synoniem van: mictie

Urineweginfectie

Een infectie van de urinewegen. Bijvoorbeeld van de blaas, de plasbuis of het nierbekken.

Synoniem van: UWI

Uterusextirpatie

Een operatie waarbij de arts de baarmoeder weghaalt.

Synoniem van: baarmoederverwijdering, hysterectomie

UWI

Een infectie van de urinewegen. Bijvoorbeeld van de blaas, de plasbuis of het nierbekken.

Synoniem van: urineweginfectie

Vaatafsluiting

Er zit een bloedprop in een bloedvat. Dan kan het bloed niet meer doorstromen.

Synoniem van: trombose

Vaatocclusie

Een bloedvat is afgesloten. Het bloed kan dan niet meer goed doorstromen.

Vaattekening

Vlak onder de huid zitten bloedvaatjes die wijder zijn geworden.

Variant van onzekere klinische betekenis

Een afwijking in een gen. Het is niet duidelijk wat de gevolgen van de afwijking zijn.

Vascularisatie

Als er bloedvaten ontstaan op een plek in het lichaam. Zo krijgt die plek bloed. Bijvoorbeeld een tumor.

Synoniem van: doorbloeding

Vena

Een bloedvat dat het bloed naar het hart vervoert.

Synoniem van: ader, vene

Vene

Een bloedvat dat het bloed naar het hart vervoert.

Synoniem van: ader, vena

Verdacht

Iets ziet er anders uit dan normaal. De arts kan denken dat het kanker is, maar het kan ook iets anders zijn.

Vergrote lymfeklier

De lymfeklieren zijn opgezet en groter dan normaal.

Synoniem van: lymfadenopathie

Verhoogde bloedingsneiging

Spontane bloedingen omdat er te weinig bloedplaatjes zijn.

Synoniem van: hemorragische diathese

Verhoogde spierspanning

De spanning in de spieren is (te) hoog.

Synoniem van: hypertonie

Vernauwing

Als een opening smaller is geworden en er minder ruimte is.

Synoniem van: stenose, strictuur

Verpleegkundige

Iemand die voor zieke mensen zorgt.

Synoniem van: VPK

Verpleegkundig specialist

Een verpleegkundige met extra kennis en taken. Hij of zij is gespecialiseerd in een bepaalde ziekte en neemt sommige taken over van de arts.

Verstopping

Verstopping van de darmen die lang duurt. De ontlasting is vaak hard en poepen is moeilijk.

Synoniem van: constipatie, obstipatie

Vertraagde maaglediging

De maag leegt langzamer dan normaal. Dat komt omdat de spieren in de maagwand niet goed werken.

Synoniem van: gastroparese

Vervroegde overgang

Als een vrouw voor haar 40e in de overgang komt.

Synoniem van: premature menopauze

Vetnecrose

Een bultje dat ontstaat als vetweefsel afsterft. Bijvoorbeeld na een operatie. Het kan geen kwaad en doet meestal geen pijn.

Synoniem van: liponecrose

Vocht achter de longen

Vocht in de ruimte tussen de beide longvliezen. Normaal zit hier geen vocht. Het kan ontstaan door kanker op het longvlies, maar ook door bijvoorbeeld een ontsteking.

Synoniem van: pleuravocht

Vochtretentie

Het lichaam houdt te veel vocht vast.

Volledige tumorregressie

De ziekte is na de behandeling niet meer te zien, bijvoobeeld op een scan.

Synoniem van: complete remissie, complete respons, no evidence of disease, totale remissie

Voorgeschiedenis

De geschiedenis van de patiënt. Vooral welke ziektes iemand heeft gehad.

VPK

Iemand die voor zieke mensen zorgt.

Synoniem van: verpleegkundige

Vriescoupe

Plakje bevroren weefsel voor onderzoek onder de microscoop. De arts bevriest het weefsel om het direct te kunnen bekijken onder de microscoop.

Waakzaam wachten

De arts behandelt niet, maar houdt de patiënt wel goed in de gaten. Door regelmatige controles kan de arts zien hoe de ziekte verloopt. Als de ziekte terugkomt, volgt een behandeling.

Synoniem van: afwachtend beleid, expectatief beleid, wait and see, watchful waiting

Wait and see

De arts behandelt niet, maar houdt de patiënt wel goed in de gaten. Door regelmatige controles kan de arts zien hoe de ziekte verloopt. Als de ziekte terugkomt, volgt een behandeling.

Synoniem van: afwachtend beleid, expectatief beleid, waakzaam wachten, watchful waiting

Watchful waiting

De arts behandelt niet, maar houdt de patiënt wel goed in de gaten. Door regelmatige controles kan de arts zien hoe de ziekte verloopt. Als de ziekte terugkomt, volgt een behandeling.

Synoniem van: afwachtend beleid, expectatief beleid, waakzaam wachten, wait and see

Waterbuik

Vocht in de buik, tussen de darmen in. Normaal zit hier geen vocht. Het kan ontstaan door kanker op het buikvlies.

Synoniem van: ascites, buikvocht

Weefselonderzoek

Onderzoek van weefsel onder de microscoop.

Synoniem van: histologie, histologisch onderzoek

Weinig gedifferentieerd

De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 3 groeien de kankercellen snel. Ze lijken helemaal niet meer op gezonde cellen.

Synoniem van: graad 3, hooggradig, slecht gedifferentieerd

WES

Methode voor onderzoek naar erfelijkheid.

Synoniem van: exoomsequencing, whole exome sequencing

Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst

Een wet waarin alle rechten en plichten van de patiënt staan.

Synoniem van: WGBO

WGBO

Een wet waarin alle rechten en plichten van de patiënt staan.

Synoniem van: Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst

Whole exome sequencing

Methode voor onderzoek naar erfelijkheid.

Synoniem van: exoomsequencing, WES

WHO performance status

Getal dat iets zegt over de conditie en hoe goed iemand voor zichzelf kan zorgen. De score loopt van 0 tot 4. Bij 0 is de conditie goed, bij 4 slecht.

Synoniem van: WHO PS

WHO PS

Getal dat iets zegt over de conditie en hoe goed iemand voor zichzelf kan zorgen. De score loopt van 0 tot 4. Bij 0 is de conditie goed, bij 4 slecht.

Synoniem van: WHO performance status

Wondvochtophoping

Zwelling met veel vocht na een operatie. Soms is het nodig om het vocht weg te halen met een punctie.

Synoniem van: seroom

YcTNM

Een score die iets zegt over het stadium van de kanker ná een voorbehandeling (vaak chemotherapie), maar vóór de operatie.

YpTNM

Een score die iets zegt over het stadium van de kanker na een voorbehandeling en na een operatie. Meestal is het een voorbehandeling met chemotherapie.

Zaadbalverwijdering

Een operatie waarbij de arts 1 of beide zaadballen verwijdert. Daarna maakt het lichaam veel minder of geen testosteron meer aan.

Synoniem van: orchidectomie

Zenuwschade

Schade aan de zenuwen in de handen of voeten. Het gevoel aan de uiteinden van de zenuwen verandert. Zo ontstaan pijn, doofheid en/of tintelingen.

Synoniem van: neuropathie

Ziektegeschiedenis

De patiënt vertelt de arts over de geschiedenis van de ziekte. De arts stelt vragen om meer te weten te komen over de klachten.

Synoniem van: anamnese

Ziekte van Crohn

Ontsteking van de darm. Meestal het laatste deel van de dunne darm of de dikke darm. De ziekte is chronisch. Vaak zijn er periodes met klachten en periodes zonder klachten.

Synoniem van: morbus Crohn

Ziektevrije overleving

Schatting van het aantal jaren dat een patiënt zal leven zonder dat de ziekte terugkomt.

Zorgbemiddelaar

Vast aanspreekpunt voor de patiënt in het ziekenhuis.

Synoniem van: casemanager, IZC'er, zorgcoördinator

Zorgcoördinator

Vast aanspreekpunt voor de patiënt in het ziekenhuis.

Synoniem van: casemanager, IZC'er, zorgbemiddelaar

Zorgtraject

Alle stappen die een patiënt doorloopt bij een ziekte: onderzoeken, diagnose, behandeling en de nacontrole.

Zwakte

Een zwak gevoel in het hele lichaam. Meestal komt dit door een ernstige ziekte.

Synoniem van: asthenie, krachtsvermindering

Colofon

Met medewerking van:

illustratie-arts-man

Dr. Koos van der Hoeven

Internist-oncoloog

illustratie-arts-vrouw

Dr. Emily Postma

Fellow surgical oncology (oncologische chirurgie), St. Antonius Ziekenhuis

illustratie-arts-man

Dr. Manuel Tjin-A-Ton

Medisch oncoloog, Ziekenhuis Rivierenland Tiel

illustratie-arts-man

Dr. Burhan Hussain

Radioloog, Rivas Zorggroep

Oncomid logo beeldmerk

Oncomid

Gemaakt door de redactie van kanker.nl

Laatste update: augustus 2021