Onderzoeken bij primaire tumor onbekend (PTO)

Heb je klachten die kunnen passen bij uitzaaiingen van kanker? Dan krijg je een aantal onderzoeken. Lees hier wat je kunt verwachten.

• Onderzoeken via de huisarts
• Onderzoek naar de primaire tumor
• Vervolgonderzoek bij primaire tumor onbekend (PTO)

Onderzoeken via de huisarts

Waarschijnlijk ga je met je klachten eerst naar de huisarts. Die doet een lichamelijk onderzoek en soms ook een bloedonderzoek. Als het nodig is, verwijst de huisarts je naar het ziekenhuis voor verder onderzoek. Zoals een echografie of een CT-scan.

Onderzoek naar de primaire tumor

Blijkt uit de eerste onderzoeken dat je uitzaaiingen van kanker hebt? Dan krijg je een verwijzing voor een internist-oncoloog. Deze arts heeft veel kennis van uitgezaaide kanker en de behandeling ervan.

Je krijgt dan onderzoek om de primaire tumor te vinden. Want als duidelijk is welke soort kanker je hebt, kan de arts beter een goede behandeling kiezen. Je krijgt bijvoorbeeld:

• een scan, zoals een CT-scan, een MRI-scan of een PET-CT-scan – om afwijkingen in je lichaam te vinden. Je krijgt de scan van de plek waar de arts denkt dat de tumor misschien zit.
• biopsie – om weefsel van de uitzaaiing weg te halen voor onderzoek. En te kijken om wat voor soort kankercellen het gaat. Het soort kankercellen zegt soms iets over waar de kanker vandaan komt.
• kijkonderzoek (endoscopie) – de arts brengt een dunne buis of slang in je lichaam, via je mond, anus, plasbuis of vagina. Je krijgt een kijkonderzoek van de plek waarvan de arts vermoedt dat de tumor zit.
• mammografie – röntgenonderzoek van je borsten.
• DNA-onderzoek (WGS) – om te kijken naar afwijkingen in het DNA van de uitzaaiingen. Dit onderzoek kan niet in elk ziekenhuis. Voor dit onderzoek is ook een biopsie nodig.

Je krijgt niet altijd alle onderzoeken. Dat ligt aan je situatie. Stel je vragen over de onderzoeken aan je arts, ook als je wilt weten waarom je een onderzoek wel of niet krijgt.

Vervolgonderzoek bij primaire tumor onbekend (PTO)

Vermoedt de arts na de onderzoeken waar de primaire tumor zit? En om welke kanker het gaat? Dan krijg je extra onderzoek om de primaire tumor te vinden.

Meestal gaat het om een vermoeden van kanker in je borst, eierstok, prostaat, zaadbal, long of keel. Daarom krijg je vaak een van deze onderzoeken:

• onderzoeken naar borstkanker
• onderzoeken naar eierstokkanker
• onderzoeken naar prostaatkanker
• onderzoeken naar zaadbalkanker
• onderzoeken naar longkanker
• onderzoeken naar hoofd-halskanker
• vervolgonderzoeken bij uitzaaiingen in de lies, zoals een PET-CT-scan
• DNA-onderzoek met WGS

Onderzoeken naar borstkanker

Heb je een uitzaaiing in een lymfeklier in je oksel? De arts kan dan vermoeden dat je borstkanker hebt. Want borstkanker zaait meestal als eerste uit naar de lymfeklieren in de oksel. Je krijgt dan een MRI-scan van de borst en misschien ook een biopsie. Lees verder over de onderzoeken naar borstkanker.

Onderzoeken naar eierstokkanker

Denkt de arts dat de primaire tumor in je eierstokken zit? Dan krijg je als eerste bloedonderzoek. Om te meten of je meer CA125 in je bloed hebt. De eierstokken maken CA125. Meer CA125 in het bloed kan komen door eierstokkanker.

Soms krijg je nog meer onderzoek, bijvoorbeeld een echografie of een CT-scan. Lees verder over de onderzoeken naar eierstokkanker.

Onderzoeken naar prostaatkanker

Ben je man en zitten de uitzaaiingen in je botten? De arts kan dan vermoeden dat je prostaatkanker hebt. Want als prostaatkanker uitzaait, is dat vaak naar de botten.

Je krijgt dan eerst een bloedonderzoek om te meten of je PSA verhoogd is. PSA is een stofje dat de prostaat maakt. Meer PSA in het bloed kan komen door prostaatkanker. Soms doet de arts ook een biopsie van je prostaat. Lees verder over de onderzoeken naar prostaatkanker.

Onderzoeken naar zaadbalkanker

Vermoedt de arts dat je kanker hebt in een zaadbal? Vaak krijg je dan eerst bloedonderzoek naar stofjes die de tumor in de zaadbal maakt. Het gaat dan om bèta-HCG, alfa-FP en LDH (LD). Bij zaadbalkanker zit er vaak meer van deze stoffen in je bloed.

Andere onderzoeken zijn bijvoorbeeld een echografie of een CT-scan. Lees verder over de onderzoeken naar zaadbalkanker.

Onderzoeken naar longkanker

Denkt de arts dat je longkanker hebt? Dan kun je bijvoorbeeld een CT-scan van je borst en buik krijgen. Lees verder over de onderzoeken naar longkanker.

Onderzoeken naar hoofd-halskanker

Heb je een uitzaaiing in een lymfeklier in je hals? Dan kan het zijn dat je kanker hebt in het hoofd-halsgebied. Zoals keelkanker, lipkanker of kanker in het strottenhoofd. Want hoofd-halskanker zaait vaak als eerste uit naar de lymfeklieren in je hals.

Je kunt de volgende onderzoeken krijgen:

• PET-CT-scan of MRI-scan van je hoofd-halsgebied
• biopsie van de lymfeklieren in je hoofd-halsgebied
• endoscopie van je keelholte, je strottenhoofd en je slokdarm

Soms verwijderen de artsen je keelamandelen.

Onderzoeken bij uitzaaiingen in de lies

Bij uitzaaiingen in je lies kan het gaan om kanker in je schaamstreek. Bijvoorbeeld kanker van je schaamlippen, vagina, penis of anus. Of om een melanoom.

Je krijgt dan bijvoorbeeld een PET-CT-scan.

DNA-onderzoek met WGS

Je arts kan ook DNA-onderzoek doen. Met de uitkomst van het DNA-onderzoek kan uiteindelijk duidelijk worden waar de primaire tumor zit. Ook als de primaire tumor niet gevonden wordt, weet de arts na het DNA-onderzoek vaak meer over de eigenschappen van de uitzaaiingen. En welke behandeling daar wel of niet bij past. Het DNA van de uitzaaiing lijkt namelijk op het DNA van de primaire tumor.

Voor het DNA-onderzoek moet je naar een gespecialiseerd ziekenhuis voor PTO. Je eigen arts kan je hiernaar verwijzen. Elk ziekenhuis in Nederland is verbonden aan een gespecialiseerd ziekenhuis voor PTO.

Als uit het DNA-onderzoek duidelijk wordt waar de primaire tumor zit, krijg je een behandeling die hierbij past. Het plan voor je behandeling wordt dan gemaakt in het gespecialiseerde ziekenhuis, maar je kunt de behandeling meestal in je eigen ziekenhuis krijgen.

De methode waar het DNA-onderzoek mee gebeurt, heet WGS: whole genome sequencing.

Lees verder over DNA-onderzoek bij kanker.