Oorzaken en risicofactoren van baarmoederkanker

De precieze oorzaak van baarmoederkanker is niet bekend. Wel zijn er een aantal risicofactoren die de kans groter maken dat een vrouw baarmoederkanker krijgt. De belangrijkste risicofactor is jarenlang verhoudingsgewijs veel oestrogeen hebben. 

Lees op deze pagina over:

• Veel oestrogeen en de kans op baarmoederkanker
• Oorzaken van een teveel aan oestrogeen ten opzichte van progesteron
• Erfelijkheid en baarmoederkanker

Veel oestrogeen en de kans op baarmoederkanker

Oestrogeen speelt een rol in de menstruatiecyclus. Het is een hormoon dat ervoor zorgt dat het baarmoederslijmvlies gaat groeien. Op deze manier bereidt het baarmoederslijmvlies zich voor op de innesteling van een embryo. 

Is er geen bevruchting, dan breekt het hormoon progesteron het opgebouwde baarmoederslijmvlies af. Het opgebouwde slijmvlies verlaat dan samen met wat bloed de baarmoeder via de vagina. Dit is de menstruatie.

Endometriumhyperplasie

​​​Bij sommige vrouwen is er jarenlang een disbalans tussen deze 2 hormonen. Er is teveel oestrogeen ten opzichte van progesteron. Hierdoor wordt het baarmoederslijmvlies overactief. Het groeit veel harder dan de bedoeling is en wordt geleidelijk dikker. Dit heet endometriumhyperplasie. 

Afwijkende cellen in het baarmoederslijmvlies

Bij sommige vrouwen met endometriumhyperplasie gaan de cellen steeds meer afwijken van gezonde cellen. Artsen noemen dit atypie. Als je afwijkende cellen hebt, heb je meer kans om in de toekomst baarmoederkanker te krijgen.  

Wanneer de cellen sterk afwijken van normale cellen, adviseert de arts vaak om de baarmoeder uit voorzorg te verwijderen. 

Oorzaken van een teveel aan oestrogeen ten opzichte van progesteron

Een disbalans tussen de hormonen met relatief veel oestrogeen kan ontstaan:

• Als je pas laat in de overgang komt. Of als je al jong je eerste menstruatie had.
• Als je overgewicht hebt.
• Als je niet zwanger wordt of bent geweest.
• Als je lange tijd hormoonpreparaten met alleen oestrogenen hebt gebruikt. Die krijg je bijvoorbeeld tegen overgangsklachten.
• Als je lange tijd tamoxifen hebt gebruikt. Dit kun je bijvoorbeeld bij hormoongevoelige borstkanker voorgeschreven hebben gekregen.

Het oestrogeen in het bloed neemt ook toe bij:

• een granulosaceltumor
• het Polycysteus Ovarium Syndroom

Lees verder over bovenstaande oorzaken:

Vroege menstruatie en/of een late overgang

Hoe meer menstruatiecycli een vrouw doorloopt, hoe vaker er perioden zijn waarin zij veel oestrogeen in haar bloed heeft. Daarom hebben vrouwen met een vroege eerste menstruatie (voor het 12e jaar) meer kans op baarmoederkanker. Ook vrouwen die laat in de overgang komen, hebben een verhoogd risico. Laat betekent hier: later dan de gemiddelde leeftijd van 51 jaar.

Overgewicht

Door overgewicht neemt het risico op baarmoederkanker toe. Van overgewicht is sprake bij een BMI hoger dan 25: 

• Vrouwen met overgewicht (BMI 25 tot 29.9) hebben 2 keer zo vaak baarmoederkanker als vrouwen met een gezond gewicht. 
• Vrouwen met obesitas (BMI hoger dan 30) hebben 3 keer zo vaak baarmoederkanker als vrouwen met een gezond gewicht.

Het risico om baarmoederkanker te krijgen door overgewicht neemt vooral rond en na de overgang toe. In het vetweefsel in de buik wordt dan namelijk oestrogeen gemaakt. Hoe meer vetweefsel, hoe meer oestrogeen wordt aangemaakt en dus hoe hoger het risico op baarmoederkanker.

Wat kun je zelf doen?  
Heb je overgewicht, probeer dan op een gezonde manier af te vallen tot een gemiddeld gewicht (BMI onder de 25). Ook voldoende bewegen is belangrijk.

Niet zwanger zijn geweest

Vrouwen die nooit zwanger zijn geweest, hebben meer risico op baarmoederkanker dan vrouwen die wel kinderen hebben. Tijdens een zwangerschap maken de eierstokken namelijk weinig oestrogeen aan en rijpt het baarmoederslijmvlies uit onder invloed van progesteron. Andersom geldt ook: hoe vaker je zwanger bent geweest, hoe lager het risico op baarmoederkanker.

Lange tijd hormoonpreparaten gebruiken met alleen oestrogenen

Sommige vrouwen gebruiken medicijnen (bijvoorbeeld hormoonpillen) zodat ze minder last hebben van overgangsklachten. In deze medicijnen zit oestrogeen en soms ook progesteron.

De kans op baarmoederkanker neemt toe bij langdurig gebruik van hormoonpreparaten, vooral preparaten met alleen oestrogeen, na de overgang. Langdurig is langer dan 5 jaar.

Vrouwen die hormoontherapie krijgen met oestrogeen en progesteron vóór de gebruikelijke leeftijd van de overgang, bijvoorbeeld omdat ze door een medische reden te vroeg in de overgang kwamen, hebben geen hoger risico op baarmoederkanker.

Lange tijd tamoxifen gebruiken

Tamoxifen is een medicijn tegen borstkanker. Het remt de groei van borstkankercellen bij hormoongevoelige borstkanker. Vrouwen die langere tijd (vooral 5 jaar of langer) tamoxifen gebruiken hebben een iets grotere kans op baarmoederkanker (minder dan 1%). Tamoxifen stimuleert namelijk de groei van het baarmoederslijmvlies.

Een granulosaceltumor

Een zeldzame vorm van eierstokkanker is de granulosaceltumor. Deze tumor maakt vaak vrouwelijke geslachtshormonen (oestrogenen) aan. Soms maakt de tumor teveel oestrogeen. Dan kan het slijmvlies uiteindelijk veranderen van overactief slijmvlies in baarmoederkanker.

Polycysteus Ovarium Syndroom

Vrouwen met het Polycysteus Ovarium Syndroom (PCOS) hebben een grotere kans op baarmoederkanker. Vrouwen met dit syndroom maken wel oestrogenen aan, maar geen progesteron. Lees meer over PCOS.

Erfelijkheid en baarmoederkanker

Soms is een erfelijke aanleg de oorzaak van baarmoederkanker. Dat is bij ongeveer 3 op de 100 vrouwen met baarmoederkanker zo. Bij vrouwen met baarmoederkanker die ouder zijn dan 70 jaar gaat het om 6 op de 100 vrouwen.

Het gaat dan om vrouwen met het Lynch-syndroom. Zij hebben een verhoogd risico op baarmoederkanker (40 tot 50 %). Ook hebben ze meer kans op darmkanker en een paar andere vormen van kanker.

Bij onderzoek van de tumor in het lab wordt er gekeken of er sprake is van een MMRd-mutatie, en of er tekenen zijn van mogelijk Lynch-syndroom.

Naast deze specifieke risicofactoren voor baarmoederkanker zijn er ook algemene risicofactoren voor het krijgen van kanker. Bekijk welke algemene risicofactoren er zijn voor kanker.

Baarmoederkanker is niet besmettelijk

Kanker is niet besmettelijk. Ook baarmoederkanker niet. Je kunt de ziekte niet krijgen van iemand die de ziekte heeft.