Meningeoom

Wat is een meningeoom?

Een meningeoom is een tumor die ontstaat in het hersenvlies. De tumor zit dus niet in de hersenen, maar bij de hersenen. De tumor is bijna altijd goedaardig. Het is niet precies bekend hoe een meningeoom ontstaat.

Op deze pagina lees je informatie over:

• De hersenvliezen
• Soorten meningeoom: goedaardig, atypisch of kwaadaardig 
• Klachten door een meningeoom
• Hoe vaak komt een meningeoom voor?
• Erfelijkheid en een meningeoom
• Onderzoeken voor de diagnose meningeoom
• Behandeling bij een meningeoom
• Vooruitzichten bij een meningeoom
• Gevolgen van een meningeoom

De hersenvliezen (meningen) zitten op 3 plekken:

• rond de hersenen en het ruggenmerg
• tussen de hersendelen in 
• aan de onderkant van de schedel

De hersenvliezen beschermen de hersenen en het ruggenmerg.

Soorten meningeoom: goedaardig, atypisch of kwaadaardig 

Een meningeoom is in 9 van de 10 gevallen goedaardig. Een goedaardig meningeoom:

• blijft beperkt tot 1 plek in de hersenen
• groeit niet in de hersenen
• zaait niet uit

Een meningeoom kan ook atypisch zijn. Dan is het niet goedaardig, maar ook niet kwaadaardig. Een atypisch meningeoom:

• kan de hersenen ingroeien
• kan op verschillende plekken in de hersenvliezen terugkomen
• zaait niet uit

Heel soms is een meningeoom kwaadaardig. Een kwaadaardig meningeoom:

• kan de hersenen ingroeien
• kan op meerdere plekken in de hersenvliezen terugkomen
• kan heel soms uitzaaien, bijvoorbeeld naar andere hersendelen, botten of longen

Na de operatie is vast te stellen wat de graad van het meningeoom is. Een goedaardig meningeoom is graad 1, een atypisch meningeoom is graad 2, een kwaadaardig meningeoom is graad 3. 

Klachten door een meningeoom

Een meningeoom groeit langzaam. Hierdoor ontstaan klachten vaak heel geleidelijk. 

In het begin veroorzaakt de tumor meestal geen klachten of weinig klachten. Een groot deel van de mensen met een meningeoom krijgt nooit of heel weinig klachten. 

Als een meningeoom groter wordt, drukt het op de hersenen. Dan kun je wel klachten krijgen. Welke klachten dit zijn, hangt af van de plaats van de tumor. Het kan gaan om:

• verandering van gedrag, geheugen en denken
• problemen met spreken
• verlammingsverschijnselen
• stoornissen in het gevoel

Hoe vaak komt een meningeoom voor?

Het is niet precies bekend hoeveel mensen in Nederland elk jaar de diagnose meningeoom krijgen. Naar schatting gaat het om enkele duizenden mensen. Een groot deel van hen heeft geen klachten. 

De meesten zijn van middelbare leeftijd als ze de diagnose krijgen. Vrouwen krijgen vaker een meningeoom dan mannen. 

Erfelijkheid en een meningeoom 

Een meningeoom kan heel soms het gevolg zijn van een erfelijk syndroom, zoals:

• Neurofibromatose type 2 (NF2). 
• Basaalcel naevus-syndroom (BCNS)
• Rubinstein-Taybi syndroom
• Li-Fraumenisyndroom
• Von Hippel-Lindausyndroom
• Werner syndroom (progeria)
• Familaire Adenomateuze Polyposis (FAP)
• Melanoom-astrocytoom-hersentumor syndroom
• PTEN-hamartoom tumor syndroom (Cowden syndroom)
• MEN 1-syndroom

Onderzoeken voor de diagnose meningeoom

De arts kan de diagnose meningeoom meestal het beste stellen met een MRI-scan. Ook op een CT-scan is een meningeoom vaak goed te zien.

Soms is op de scan niet duidelijk te zien of het om een meningeoom gaat. Dan is extra weefselonderzoek nodig om de diagnose te stellen. Dit onderzoek gebeurt na een biopsie van de tumor of na een operatie van de tumor.

Een patholoog onderzoekt het tumorweefsel onder de microscoop. Met de uitslag van het onderzoek kan de arts zeggen of het om een meningeoom gaat.

Behandeling bij een meningeoom

Welke behandeling je krijgt bij een meningeoom, hangt af van de plek van de tumor, de grootte van de tumor en hoe snel de tumor groeit. Ook je leeftijd en lichamelijke conditie spelen een rol.  

Er zijn 3 behandelingen mogelijk bij een meningeoom:

• afwachten en goed controleren  (wait-and-scan)
• operatie
• bestraling

Afwachten en goed controleren (wait-and-scan) bij een meningeoom

Bij een kleine tumor waar je weinig of geen klachten van hebt, is een behandeling niet meteen nodig. Soms is het niet eens nodig om de tumor te behandelen.

Wel kom je op controle en krijg je regelmatig een MRI-scan. Daarmee kijkt de arts of de tumor groeit. Bij groei kan een behandeling nodig zijn.

Operatie bij een meningeoom

Wanneer je klachten krijgt door de tumor, kan de arts een operatie adviseren. Je krijgt dan eerst een MRI-scan. Daarmee bepaalt de arts of een operatie mogelijk is.

Bij een meningeoom bij de hersenen maakt de neurochirurg een luikje in de schedel boven de plek waar de tumor zit. Daarna verwijdert hij of zij de tumor. 

Bij een meningeoom in de wervelkolom verwijdert de neurochirurg vaak een stukje bot aan de kant van de rug (de wervelboog) om bij de tumor te komen. De arts bespreekt met je hoe de operatie gaat.

Soms is een operatie niet mogelijk. Dit zijn situaties waarin opereren niet kan:

• De tumor zit op een lastig bereikbare plek.
• Er is een te groot risico dat belangrijk weefsel om de tumor heen beschadigd raakt.
• Een operatie brengt teveel risico’s mee voor je gezondheid.

Vaatonderzoek voor de operatie

Vaak zitten er veel bloedvaten in en rond een meningeoom. Een operatie kan dan veel bloedverlies veroorzaken. Daarom krijg je voor de operatie soms een vaatonderzoek. Een ander woord hiervoor is angiografie. 

Tijdens de operatie kan de neurochirurg op een beeldscherm zien waar de bloedvaten lopen. Daar kan hij of zij dan rekening mee houden. Soms is het nodig om sommige bloedvaten tijdelijk af te sluiten, zodat de tumor minder bloedt bij de operatie. 

Nabehandeling 

Meestal kan de arts de tumor helemaal, of bijna helemaal, weghalen. Een nabehandeling met bestraling is dan niet nodig. Je blijft wel onder controle. Er is namelijk een kleine kans dat een meningeoom terugkomt. 

Soms is wel bestraling nodig na de operatie, zie hieronder. 

Bestraling bij een meningeoom

Soms adviseert de arts bestraling als eerste behandeling. Bijvoorbeeld bij een klein meningeoom, of bij een meningeoom dat niet te opereren is. Door bestraling stopt de tumor meestal met groeien, maar de tumor verdwijnt niet. De arts bespreekt met je wat je na bestraling kunt verwachten.

Bestraling kan ook een behandeling zijn na een operatie. Bijvoorbeeld als de chirurg niet de hele tumor kan weghalen en een groot stuk moet achterlaten. Of als na de operatie blijkt dat het meningeoom atypisch (graad 2) of kwaadaardig is (graad 3).

Als de tumor weer gaat groeien na de operatie, kan bestraling een behandeling zijn om de groei te stoppen. 

Bij een meningeoom krijg je meestal stereotactische bestraling. Sinds kort is in Nederland ook protonenbestraling mogelijk bij een meningeoom.

De arts bespreekt met je welk soort bestraling je krijgt. Dat hangt vooral af van de plaats en de grootte van de tumor. Ook vertelt de arts welke bijwerkingen je kunt verwachten.

Onderzoek naar nieuwe behandelingen voor meningeoom

Soms kun je een behandeling krijgen waar artsen nog onderzoek naar doen. Bijvoorbeeld een nieuwe behandeling, of een combinatie van behandelingen. Dit heet een trial. Vraag je arts naar de mogelijkheden. 

Vooruitzichten bij een meningeoom

De prognose is gunstig wanneer de chirurg de hele tumor weg kan halen of na de best mogelijke bestraling.

Soms komt een tumor terug, bijvoorbeeld als de chirurg de tumor niet helemaal kon verwijderen. Dan is de tumor vaak opnieuw goed te behandelen. 

Als de tumor meerdere keren terugkomt, of op een gevaarlijke plaats in de hersenen zit, dan is de prognose minder gunstig. Dit geldt ook voor een atypisch (graad 2) en kwaadaardige (graad 3) meningeoom. 

Je arts kan je informatie geven over je vooruitzichten.

Controle bij een meningeoom 

Na behandeling van een meningeoom kom je op controle in het ziekenhuis. Je krijg dan regelmatig een MRI-scan of een CT-scan. 

Als de tumor helemaal verwijderd is met operatie, kom je meestal enkele jaren op controle. Daarna is controle niet meer nodig. 

Wanneer niet de hele tumor weg is, zoals na bestraling, moet je meestal langer op controle komen.

Uit de scan kan blijken dat de tumor opnieuw groeit. Dan kun je meestal opnieuw een operatie of bestraling krijgen.

Gevolgen van een meningeoom

Een hersentumor heeft invloed op je leven. Wat voor jou de gevolgen zijn, hangt af van de plaats en grootte van de tumor en van de graad van de tumor. Hoeveel hersenweefsel er door de tumor en/of de behandeling is aangetast, speelt ook een rol.

Mogelijke gevolgen zijn:

• gedragsverandering: bijvoorbeeld ongeremde emoties
• problemen met denken en onthouden
• problemen met spreken
• verlammingsverschijnselen
• stoornissen in het gevoel
• dubbelzien
• epileptische aanvallen