Wat is OSSN?

OSNN (ocular surface squamous neoplasia) is een verzamelnaam voor twee afwijkingen in de bovenste laag van het oogslijmvlies. OSSN is heel zeldzaam.

Lees op deze pagina verder over:

• Wat is OSSN?
• Symptomen van OSSN
• Vooruitzichten bij OSSN
• Conjunctivale intra-epitheliale neoplasie (CIN)
• Plaveiselcelcarcinoom in het oogslijmvlies
• Stadiumindeling bij OSSN
• Gevolgen van OSSN

Wat is OSSN?

Ocular surface squamous neoplasia (OSSN) is een verzamelnaam voor twee afwijkingen in de bovenste laag van het oogslijmvlies:

• Conjunctivale intra-epitheliale neoplasie (CIN)
• Plaveiselcelcarcinoom in het oogslijmvlies

Een gespecialiseerde oogarts stelt de diagnose. Vaak gebeurt dit na uitgebreid onderzoek van het oog en een biopsie.

In Nederland krijgen jaarlijks ongeveer 2 mensen de diagnose plaveiselcelcarcinoom in het oogslijmvlies. Ongeveer 6 mensen krijgen de diagnose CIN.

Mensen met OSSN hebben vaak bultjes of andere afwijkingen op het oogoppervlak of aan de binnenkant van het ooglid. De afwijkingen lijken vaak op goedaardige afwijkingen die veel vaker voorkomen. Daarom wordt de diagnose OSSN vaak pas laat gesteld.

Vooruitzichten bij OSSN

Als OSSN vroeg ontdekt en behandeld wordt (stadium 1 of 2), zijn de vooruitzichten heel goed.

Vaak is OSSN al doorgegroeid in de oogkas als het ontdekt wordt. Dan is er een kans van 50% dat de tumor na behandeling terugkomt. Soms is dat pas jaren later.

Een tumor die terugkomt groeit sneller en dringt sneller door in het weefsel om de tumor heen, zoals de weke delen van de oogkas (bijvoorbeeld traanwegen, vet, spieren, of zelfs de zenuwen).

Conjunctivale intra-epitheliale neoplasie (CIN)

Bij conjunctivale intra-epitheliale neoplasie (CIN) zitten er afwijkende cellen in de bovenste laag van het oogslijmvlies. Die laag heet het epitheel. De cellen zien er anders uit dan gezonde cellen, maar het is (nog) geen kanker. Het kan wel kanker worden.

Symptomen zijn:

• een rood oog
• irritatie van het oog
• slechter zien
• een plekje op het oog dat vaak lijkt op een wrat

CIN wordt verdeeld in CIN 1, CIN 2, CIN 3 en carcinoma-in-situ. Bij CIN 1 zijn de afwijkingen nog niet zo uitgebreid. Bij carcinoma in situ wel. Dan zitten ze over de hele dikte van het epitheel.

Behandeling van CIN

Het is belangrijk om CIN te behandelen, zodat het geen kanker wordt. De afwijkende cellen kunnen met een operatie weggehaald worden. Een andere mogelijkheid is chemo-oogdruppels met mitomycine-C of met 5-fluorouracil (=5-FU).

Soms krijg je een combinatie van deze 2 behandelingen achter elkaar.

Controle van CIN

Na de behandeling van CIN kom je nog regelmatig op controle. Je arts bespreekt met je hoe vaak dat is.

Plaveiselcelcarcinoom in het oogslijmvlies

Als de afwijkende cellen door de bovenste laag van het oogslijmvlies groeien, dan heet dit een plaveiselcelcarcinoom.

Een plaveiselcelcarcinoom van het oogslijmvlies is kwaadaardig. Dat is dus kanker. Behandelen is belangrijk. Anders zaait de tumor uit naar de lymfeklieren voor het oor of onder de kaak. Of naar andere plekken in het lichaam.

Behandeling van plaveiselcelcarcinoom

De behandeling van een plaveiselcelcarcinoom in het oogslijmvlies begint meestal met een operatie. De oogarts snijdt de tumor weg. Dit gebeurt bijna altijd onder volledige narcose.

In sommige ziekenhuizen is er een oculoplastisch chirurg en/of een hoornvlieschirurg. Die kan het oogoppervlak en het ooglid na de operatie herstellen.

Na de operatie is er een kans dat de tumor terugkomt. Om de kans op terugkeer kleiner te maken, krijg je na de operatie soms nog een aanvullende behandeling. Er zijn 3 mogelijkheden:

• Cryotherapie: bevriezing van het slijmvlies om de afwijking heen.
• Een chemo-oogdruppelkuur met mitomycine-C/MMC of 5-fluorouracil (5-FU).

Is het plaveiselcelcarcinoom in diepere lagen gegroeid, dan is opereren én je oog houden niet meer mogelijk. Je kunt dan uitwendige bestraling krijgen. Of een operatie waarbij het oog en omliggende structuren (oogspieren, zenuwen, bloedvaten) weggehaald worden.

Behandeling van uitzaaiingen van plaveiselcelcarcinoom

Bij sommige mensen zijn de kwaadaardige cellen uitgezaaid naar de lymfeklieren: voor het oor of onder de kaak. Dan haalt de chirurg met een operatie de lymfeklieren weg.

Bij uitzaaiingen naar andere delen van je lichaam is genezen niet meer mogelijk. De behandeling heeft dan als doel om de ziekte te remmen en klachten te verminderen.

Controle na de behandeling

Er is een kans dat de tumor terugkomt op het oogoppervlak of op het ooglid. Daarom kom je na de behandeling regelmatig op controle.

Komt de tumor terug, dan kun je opnieuw een behandeling krijgen.

Stadiumindeling bij OSSN

Het stadium geeft de ernst van de ziekte aan. Het zegt bijvoorbeeld iets over hoe groot de tumor is. En of die is doorgegroeid in andere organen of weefsels, en of er uitzaaiingen zijn.

Bij OSSN gebruiken artsen deze stadiumindeling:

• CIN 1
• CIN 2
• CIN 3
• Tis: carcinoma in situ.
• Stadium T1: De tumor is 5 mm of kleiner. De tumor zit niet meer alleen in de bovenste laag van het oogslijmvlies, maar is doorgegroeid in de laag daaronder. De tumor is nog niet buiten het oogslijmvlies gegroeid.
• Stadium T2: De tumor is groter dan 5 mm. De tumor zit niet meer alleen in de bovenste laag van het oogslijmvlies, maar is doorgegroeid in de laag daaronder. De tumor is nog niet buiten het oogslijmvlies gegroeid.
• Stadium T3: De tumor is doorgegroeid buiten het oogslijmvlies, maar is nog niet doorgegroeid in de oogkas.
• Stadium T4: De tumor is doorgegroeid in de oogkas.

Je arts heeft informatie over het stadium nodig om een goed behandelplan te maken.

Gevolgen van OSSN

OSSN en de behandeling hebben invloed op je dagelijks leven. Je kunt je je oog minder goed bewegen. Daardoor krijg je problemen met zien. Ook kun je overgevoelig zijn voor zonlicht.

Bespreek je klachten met je (huis)arts. Misschien is er iets aan te doen.