Hormonale therapie bij prostaatkanker

Hormonale therapie is vaak onderdeel van de behandeling bij prostaatkanker. De prostaat en prostaatkankercellen groeien door het mannelijke hormoon (testosteron). Hormonale therapie remt de aanmaak en werking van dit hormoon. Dit remt de groei van prostaatkankercellen.

Lees op deze pagina:

• Wanneer hormonale therapie bij prostaatkanker?
• Hoe werkt hormonale therapie?
• Hormonale therapie met injecties
• Verwijderen van de zaadballen (castratie)
• Als de hormonale therapie niet meer werkt (CRPC)
• Bijwerkingen van hormonale therapie bij prostaatkanker
• Is hormonale therapie de beste behandeling voor mij?

Wanneer hormonale therapie bij prostaatkanker?

De meeste mannen met prostaatkanker krijgen hormonale therapie als de kanker is uitgezaaid. De hormonale therapie is dan een palliatieve behandeling. Het doel is om de ziekte te remmen en klachten te verminderen als je niet meer beter kunt worden.

Bij niet-uitgezaaide prostaatkanker is hormonale therapie soms een aanvulling op de behandeling met bestraling. Het doel van deze combinatie is om de kans op genezing groter te maken.

Hoe werkt hormonale therapie?

Prostaatkankercellen hebben mannelijke hormonen (androgenen) nodig om te groeien en te overleven. Een belangrijk mannelijk hormoon is testosteron. Dit wordt vooral in de zaadballen en een beetje in de bijnieren aangemaakt.

Bij hormonale therapie krijg je medicijnen die de aanmaak van deze hormonen beperken, of die hun invloed verminderen. De behandeling heeft alleen effect bij hormoongevoelige tumoren. Dit zijn tumoren die groeien onder invloed van hormonen. De meeste prostaatkankers zijn hormoongevoelig.

Soorten hormonale therapie

Er zijn verschillende vormen van hormonale therapie bij prostaatkanker:

• injecties die de aanmaak van testosteron remmen
• een operatie aan de zaadballen, waarbij het hormoon producerende weefsel wordt verwijderd
• medicijnen als de tumor niet meer op hormonale therapie reageert

Vaak kun je in overleg met de arts kiezen uit meerdere soorten hormonale therapie. Bespreek de voordelen en nadelen van de verschillende behandelingen goed met je arts.

Hormonale therapie met injecties

De hormonale therapie bij uitgezaaide prostaatkanker begint vaak met injecties. Deze injecties zorgen ervoor dat je lichaam geen testosteron meer aanmaakt. De injecties krijg je iedere drie tot zes maanden. Deze behandeling wordt ook wel chemische castratie genoemd.

Verwijderen van de zaadballen (castratie)

Het hormoon testosteron heeft veel invloed op de groei van prostaatkankercellen. Dit hormoon wordt vooral gemaakt in de zaadballen en een klein beetje in de bijnieren.

Soms stelt de arts een operatie aan de zaadballen voor. De arts haalt de hele zaadballen weg, of alleen het weefsel dat testosteron produceert. Zo maakt het lichaam bijna geen testosteron meer aan. Dit heet een chirurgische castratie.

Een castratie is medisch gezien geen grote ingreep, maar kan emotioneel zwaar zijn. Sommige mannen hebben er moeite mee dat ze geen ballen meer hebben. Het voordeel van deze operatie is dat de behandeling in één keer plaatsvindt. Je hoeft dan niet regelmatig injecties te krijgen.

Als de hormonale therapie niet meer werkt (CRPC)

Bij de meeste mannen werkt hormonale therapie na enkele jaren niet meer. De tumor reageert dan niet meer op de hormoonbehandeling die je kreeg en de PSA-waarde stijgt weer. Dit heet castratie-resistente prostaatkanker, afgekort CRPC.

Als dit bij jou zo is, kan de arts andere medicijnen voorschrijven. Bijvoorbeeld nieuwe vormen van hormonale therapie of chemotherapie.

Nieuwe vormen van hormonale therapie

Er zijn ook nieuwe vormen van hormonale therapie die werken bij castratie-resistente prostaatkanker: enzalutamide, abiraterone en darolutamide. Deze medicijnen werken anders dan de hormonale therapie waar je resistent voor bent. De behandeling bestaat uit tabletten die je iedere dag inneemt. Bij abiraterone krijg je ook een lage dosis prednison.

Deze medicijnen kunnen soms ook al in een eerdere fase van de ziekte helpen.

Hormonale therapie kan bijwerkingen geven. Bespreek de bijwerkingen van hormonale therapie altijd met je arts of verpleegkundige. Zij kunnen je advies geven over je leefstijl waardoor je misschien minder last hebt. Of je krijgt medicijnen die de bijwerkingen verminderen.

Veranderingen in uiterlijk

Veel mannen merken door hormonale therapie veranderingen in hun uiterlijk. Ze krijgen minder spieren en hun gewicht neemt toe. Ook kan je baardgroei en lichaamsbeharing minder worden.

Seksuele problemen

Klachten op seksueel gebied komen ook voor. Bijvoorbeeld minder zin in seks of moeite om een erectie te krijgen.

Lees meer over seksualiteit bij prostaatkanker.

Onvruchtbaarheid

Bij hormonale therapie is de kans groot dat je onvruchtbaar wordt. Hoe groot die kans precies is, hangt van een aantal dingen af. Zoals de soort hormonale therapie, je leeftijd en eerdere behandelingen.

Heb je een kinderwens, bespreek die dan met de arts, voordat je start met de hormonale therapie.

Klachten die lijken op de overgang

Daarnaast zijn er bijwerkingen van hormonale therapie die ook voorkomen bij vrouwen in de overgang, zoals:

• opvliegers
• vermoeidheid
• pijnlijke zwelling van het borstweefsel
• een neerslachtig gevoel en een wisselend humeur
• botontkalking (osteoporose)
• pijn aan je gewrichten
• hoofdpijn

Pauze in de behandeling

Soms kun je een pauze nemen van de hormonale therapie. Je krijgt dan een tijdje wel en een tijdje geen hormonale therapie. De meeste mannen hebben hierdoor minder last van bijwerkingen. De pauze heeft geen effect op de levensverwachting.

Is hormonale therapie de beste behandeling voor mij?

Om erachter te komen welke behandeling het beste bij jou en jouw leven past, kun je een keuzehulp gebruiken. Een keuzehulp helpt je met het afwegen van de voordelen en nadelen van de verschillende behandelingen.