Het stadium van prostaatkanker

Van je arts hoor je in welk stadium prostaatkanker is. En wat dat betekent voor je behandeling en vooruitzichten.

Het stadium zegt iets over:

• waar de tumor zit
• hoe groot de tumor is
• of de tumor in ander weefsel of organen in de buurt van de tumor is gegroeid 
• of er uitzaaiingen zijn en waar

Met deze informatie kan de arts een behandelplan maken, en iets zeggen over de vooruitzichten.

Lees op deze pagina verder over:

• Stadium van prostaatkanker bepalen
• Stadiumindeling bij prostaatkanker
• Gleason-score
• ISUP (graad-groep indeling)
• TNM-indeling bij prostaatkanker

Stadium van prostaatkanker bepalen

Om het stadium van prostaatkanker te bepalen, zijn de volgende gegevens nodig:

• de PSA-waarde in het bloed
• Gleason-score of graad-groep (ISUP grade group)
• uitslagen van rectaal onderzoek, de MRI-scan en/of PSMA PET-CT-scan

Stadiumindeling bij prostaatkanker

Prostaatkanker wordt als volgt ingedeeld:

• Lokale prostaatkanker (stadium 1 en 2)
• Doorgegroeide prostaatkanker (stadium 3)
• Uitgezaaide prostaatkanker (stadium 4)

Bij lokale prostaatkanker zitten de kankercellen alleen in de prostaat. Er is nog geen doorgroei en er zijn geen uitzaaiingen.

In dit stadium is het doel van de behandeling genezing. Lees verder over behandelingen bij lokale prostaatkanker.

De tumor is doorgegroeid in het kapsel van de prostaat. De tumor kan ook zijn ingegroeid in de zaadblaasjes.

In dit stadium is de behandeling vaak gericht op genezing. Dit hangt wel af van hoe uitgebreid de tumor is. Lees verder over behandelingen bij doorgegroeide prostaatkanker.

De prostaatkanker is uitgezaaid naar andere delen van het lichaam, zoals de lymfeklieren, andere organen of botten.

In dit stadium kun je niet meer genezen van prostaatkanker. De behandeling is dan gericht op het remmen van de ziekte en het verminderen van je klachten. Lees verder over de behandeling van uitgezaaide prostaatkanker.

Met de Gleason-score geven artsen aan hoe agressief de prostaatkanker is. Deze score is een getal tussen 6 en 10. Een hoger getal betekent dat de tumor agressiever is.  

Berekening van de Gleason-score

Om de Gleason-score te bepalen, bekijkt de patholoog het weggehaalde weefsel uit de prostaat onder een microscoop. Die kan zien hoe erg de cellen afwijken van gezonde prostaatcellen. 

De Gleason-score bestaat uit 2 onderdelen die opgeteld worden:

• Hoe agressief zijn de kankercellen die het meest voorkomen?
• Hoe agressief zijn de kankercellen die daarna het meest voorkomen?

De meest afwijkende kankercellen krijgen het hoogste cijfer: een 5. De minst afwijkende cellen krijgen de score 3.

De uiteindelijke Gleason-score is dan de optelsom van die twee scores. Bijvoorbeeld 4+3=7 of 3+5=8. De maximale Gleason-score is 10. Dit is de meest agressieve vorm van prostaatkanker.

ISUP (graad-groep indeling)

Naast de Gleason-score wordt vaak nog een andere indeling gebruikt: ISUP. Dit wordt ook wel graad-groep indeling genoemd. De ISUP is gebaseerd op de Gleason-score en loopt van 1 t/m 5.

• ISUP 1: Gleason-score 6 (of minder)
• ISUP 2: Gleason-score 3+4=7
• ISUP 3: Gleason-score 4+3=7
• ISUP 4: Gleason-score 8
• ISUP 5: Gleason-score 9-10

Met je arts kun je bespreken wat deze getallen betekenen voor je behandelplan en vooruitzichten.

TNM-indeling bij prostaatkanker

Je kunt ook de TNM-indeling tegenkomen. Dit is een meer precieze manier om het stadium te bepalen. De TNM-indeling is een soort code die aangeeft hoever de tumor gegroeid en uitgezaaid is. De letters staan voor:

• T van tumor: hoe groot de tumor is en of de tumor is doorgegroeid in weefsel eromheen.
• N van node (lymfeklier): of er uitzaaiingen in de lymfeklieren zijn
• M van metastasen: zijn er uitzaaiingen ergens anders in het lichaam, zoals in de botten of andere organen.

Bij iedere letter hoort een cijfer. De letters en cijfers samen geven heel specifiek het stadium aan.

TNM-indeling bij prostaatkanker

De TNM-indeling bij prostaatkanker is als volgt:

T: tumor

• T0: er is geen bewijs voor een tumor in de prostaat
• T1: er zit een kleine tumor in de prostaat
  • T1a: de tumor is toevallig gevonden en in minder dan 5% van het verwijderde weefsel zitten kankercellen
  • T1b: de tumor is toevallig gevonden en in meer dan 5% van het verwijderde weefsel zitten kankercellen
  • T1c: de tumor is gevonden door een gerichte biopsie en in het verwijderde weefsel zitten kankercellen
• T2: er zit een tumor in de prostaat
  • T2a: de tumor is kleiner dan de helft van een prostaatkwab
  • T2b: de tumor is groter dan de helft van de prostaatkwab
  • T2c: de tumor zit in beide kwabben van de prostaat
• T3: de tumor groeit ook buiten de prostaat
  • T3a: de tumor groeit door het kapsel van de prostaat
  • T3b: de tumor groeit door prostaatkapsel in de zaadblaasjes of de zaadleider
• T4: de tumor groeit door in weefsels rondom de prostaat. Zoals in de endeldarm, de kringspier, de bekkenbodemspieren of de bekkenwand

N: lymfeklieren rondom de prostaat

• N0: er zijn geen uitzaaiingen in de nabijgelegen lymfeklieren
• N1: er zijn uitzaaiingen in lymfeklieren in het bekken, rondom de prostaat

M: uitzaaiingen op afstand

• M0: er zijn geen uitzaaiingen in andere organen
• M1: er zijn uitzaaiingen in andere organen
  • M1a: er zijn uitzaaiingen in lymfeklieren buiten het bekken, zoals in de bovenbuik, borstholte en de hals
  • M1b: er zijn uitzaaiingen in de botten
  • M1c: er zijn uitzaaiingen op andere plaatsen

Voorbeeld TNM-indeling

Stel je krijgt de uitslag T2aN0M0. Dat betekent dat de tumor alleen in 1 helft van een prostaatkwab groeit. De lymfeklieren zijn schoon en er zijn geen uitzaaiingen in andere organen.