Jong & kanker: tips om goed voor jezelf te zorgen

“Zorg goed voor jezelf.” Je zult het vaak horen als je op jonge leeftijd kanker krijgt. En zelf wil je het ook graag. Maar hoe doe je dat? En wie kan je daarbij helpen? Hier lees je tips om je lichaam en geest zo goed mogelijk te ondersteunen.

Goed voor jezelf zorgen is ook echt belangrijk: in goede conditie en met een rustige geest kun je de behandelingen en de periode daarna beter aan. Bekijk wat je kunt doen:

• Maak bewuste keuzes
• Bedenk wie je wat wilt vertellen
• Geef duidelijk je wensen en grenzen aan
• Pas op voor infecties
• Wees aardig voor jezelf
• Beloon jezelf
• Doe dingen waar je energie van krijgt
• Breng tijd door met de mensen om wie je geeft
• Vraag hulp bij praktische zaken
• Probeer stress te verminderen
• Houd een dagboek bij
• Probeer te werken of te studeren
• Besteed aandacht aan je uiterlijk
• Praat over je klachten met experts

We hebben ook tips over voeding en beweging. Lees de tips om zo gezond en fit mogelijk te blijven.

Maak bewuste keuzes

Na je diagnose komt er veel op je af. Je moet dan ook best wat keuzes maken, bijvoorbeeld over je behandeling en het ziekenhuis waar je behandeld wilt worden. Maar ook over andere dingen, zoals studie, werk en hoe je de mensen om je heen betrekt.

Informeer jezelf over je ziekte

Misschien ga je zelf googelen omdat je meer wilt weten over je ziekte en mogelijke behandelingen. Wees je ervan bewust dat er online veel onzin te vinden is. Op kanker.nl is alles gecontroleerd door experts en weet je zeker dat de informatie klopt.

Nog beter: doe niet alleen zelf de research. Vraag iemand in je omgeving het opzoekwerk voor je te doen. Dan heb je ook meteen iemand met wie je kunt praten over wat die informatie betekent.

Informeer jezelf over wat je kunt verwachten en wat voor hulp je kunt krijgen

Informeer jezelf ook goed over wat ‘langdurig ziek zijn’ inhoudt. Zodat je weet wat je kunt verwachten en wat voor hulp je kunt krijgen. Vraag je huisarts, specialist of (AYA-)verpleegkundige om folders. Ga naar de studentendecaan of studiebegeleider. Of zoek de bedrijfsarts op.

Het kan ook helpen om een keer naar een IPSO centrum voor leven met en na kanker te gaan, of een informatiebijeenkomst van een patiëntenorganisatie te bezoeken. Je kunt ook contact opnemen met Stichting Jongeren en Kanker. Of contact zoeken met andere jonge mensen met kanker via de lotgenotenzoeker.

Bedenk wat je wel/niet wilt en wat je belangrijk vindt

Denk ook na over wat je wel en niet wilt. Wil je blijven studeren of werken? Wil je zelfstandig blijven wonen? Wil je voor afspraken altijd naar het ziekenhuis, of heb je liever telefonische consulten, videoconsulten of e-consulten? Wil je psychologische begeleiding? Wil je dat je vrienden met je meegaan naar het ziekenhuis, of heb je liever dat je familie dat doet?

Er is zoveel waar je keuzes over te maken hebt. Uitspreken hoe je het wilt, kan je rust geven. Weet je niet goed wat je wilt, laat de dingen dan maar op je afkomen. Dan merk je vanzelf wel wat je wel en niet prettig vindt.

Bepaal voor jezelf wat jij nodig hebt om je behandeling zo goed mogelijk door te komen, of er zo goed mogelijk van te herstellen. Kun je niet meer genezen van kanker? Denk dan goed na over wat je belangrijk vindt en wat je wel en niet wilt. Maak daarbij je eigen keuzes. En beloof jezelf dat je op je keuzes terug mag komen, als je het over een tijdje niet meer wilt.

Vertel je arts of verpleegkundige wat je bezighoudt en wat je nodig hebt

Bespreek met je arts, verpleegkundig specialist of (AYA-)verpleegkundige wat je bezighoudt. Waar maak je je zorgen over? Wat zou je graag willen? Jij weet waarschijnlijk niet wat voor hulp er allemaal is, maar zij vaak wel. Vraag hen of zij weten wie er verstand van heeft, en wie jou misschien kan helpen. Dan hoef je dat niet zelf uit te zoeken.

Zit je met levensvragen of zingevingsvragen? Dan kun je terecht bij het Centrum voor Levensvragen.

Bedenk wie je wat wilt vertellen

Veel mensen zullen je vragen hoe het met je gaat: op je werk, je opleiding, de sportvereniging, in de supermarkt. Het kan vermoeiend zijn steeds het hele verhaal te moeten vertellen.

Ga na of mensen het vragen uit oprechte belangstelling of uit beleefdheid, en pas daar je antwoord (kort of uitgebreid) op aan. Je kunt ook een blog bijhouden op kanker.nl. Dan kun je mensen daarnaar verwijzen.

Denk ook goed na over wat een ander over jou mag vertellen. Mogen je ouders bijvoorbeeld alles over jouw ziekte delen met anderen? Of wil je jouw medische informatie liever in kleine kring houden? Bespreek dit met je naasten.

Geef duidelijk je grenzen en wensen aan

Laat aan familie, vrienden en kennissen weten wat je wel en niet wilt. Wil je niet dat vrienden of familie ineens ongevraagd aan je ziekenhuisbed staan na je operatie? Geef dat dan vooraf al aan.

Wil je geen onverwacht bezoek aan huis? Laat weten dat je graag bezoek ontvangt, maar wel graag van tevoren een appje krijgt. Zodat jij zelf kunt bepalen of het past.

Tip: met de Hand-in-handleiding kun je anderen laten weten wat jij met hen wilt delen over je ziekte, hoe je contact wilt houden, en wat voor dingen je graag samen met hen wilt doen.

Pas op voor infecties

Als je een lage weerstand hebt, moet je oppassen dat je geen infecties oploopt. Vraag anderen het jou te vertellen als ze verkouden of grieperig zijn. Dan weet je dat beter niet met ze kunt afspreken.

Wees aardig voor jezelf

Als je ziek bent, heb je het al moeilijk genoeg. Probeer daarom mild te zijn voor jezelf. En laat je een beetje verwennen (of verwen jezelf).

Een paar tips die je kunnen helpen:

• Vraag niet te veel van jezelf: doe bijvoorbeeld alleen dingen die echt moeten of die je belangrijk vindt. Vind je het moeilijk om te bepalen wat belangrijk is, dan kan een ergotherapeut je daarbij helpen. Hij of zij kan je ook helpen om je dag zo in te delen dat je nog energie hebt voor leuke dingen, naast de dingen die moeten.
• Durf hulp te vragen aan mensen om je heen. Die vinden het vaak fijn als ze iets voor je kunnen doen, bijvoorbeeld eten koken, stofzuigen of op je kind passen.
• Wees niet te streng voor jezelf: goed is goed genoeg. Sommige dingen in het huishouden hoeven niet per se elke dag of elke week. Je kunt jezelf helpen door een schema te maken met wat je wanneer doet. Dan heb je niet steeds het gevoel dat je iets vergeet of eigenlijk vaker zou moeten doen.
• Luister naar je lichaam. Neem op tijd rust en ga niet over je grenzen heen. Ook al vind je die grenzen zelf vast passen bij een bejaarde.

Beloon jezelf

Beloon jezelf bij een goede uitslag, bij de laatste chemo-behandeling, bij de eerste, bij welk bezoek aan de dokter dan ook, bij het toch uit bed komen terwijl je echt niet wilde - het kan van alles zijn. Koop iets leuks voor jezelf, boek een nachtje weg, ga iets lekkers eten of laat jezelf masseren. Groot of klein maakt niet uit. Iets wat past bij hoe je je voelt en je portemonnee.

Doe dingen waar je energie van krijgt

Dingen doen waar je blij van wordt, zorgt voor afleiding en nieuwe energie. Waar je blij van wordt is natuurlijk heel persoonlijk. Doe wat bij je past en waar jij je fijn bij voelt.

Misschien weet je niet goed waar je in deze periode behoefte aan hebt. Of lukken de dingen die je eerder deed niet meer. Probeer dan toch te kijken wat er wél mogelijk is.

• Houd je veel van lezen, maar heb je daarvoor de concentratie niet meer? Probeer dan eens een luisterboek.
• Heb je last van het felle licht van de tv? Zet een zonnebril op tijdens het kijken. Je kunt ook de beeldscherminstellingen op 'minder levendig’ en ‘minder contrast’ zetten.
• Houd je van fanatiek sporten, maar heb je daar niet de energie voor? Probeer dan te wandelen, te fietsen of te zwemmen.

Het kan helpen om daar met lotgenoten over te praten. Misschien hebben zij oplossingen gevonden die voor jou ook werken.

Breng tijd door met de mensen om wie je geeft

Breng tijd door met de mensen om wie je geeft. Bijvoorbeeld je partner, je ouders, familieleden of vrienden. Ze kunnen je steunen. Doe je niet sterker voor dan je bent en laat je ook een beetje verwennen.

Mensen die je vooral veel energie kosten, kun je beter mijden. Anders gaat je toch al spaarzame energie naar de verkeerde dingen. Als je het moeilijk vindt om dit zelf aan te geven, vraag dan of je naaste dit voor je kan doen. Zo lang je het bij jezelf houdt, en het vriendelijk brengt, zullen mensen dat vaak wel respecteren.

Vraag hulp bij praktische zaken

Hulp vragen is belangrijk als je ziek bent. Zo houd je energie over voor dingen die jij belangrijk vindt.

Misschien wil een familielid, de buurvrouw of een vriendin wel elke week een gezonde maaltijd voor je maken. Of maken zij toch al voor vier personen en kan jouw portie er best nog bij. Dat scheelt boodschappen doen, klaarmaken, opruimen.

Een schoon huis is echt belangrijk en fijn als je ziek bent, maar zelf de schoonmaak doen kan al snel te veel zijn. Vraag iemand om je hierbij te helpen.

Soms kan samen iets doen ook handig zijn, samen de tuin netjes maken bijvoorbeeld. Het is gezellig, een ander vindt het fijn dat hij/zij wat kan doen, en het scheelt jou minimaal de helft werk.

Probeer stress te verminderen

Kanker heeft veel invloed op je leven. Daardoor kun je te maken krijgen met emoties en stress. Daar kan je hoofd erg vol van zitten, waardoor je misschien slecht slaapt of prikkelbaar bent. Je lichaam kan ook gespannen aanvoelen.

Er zijn verschillende manieren om met stress en emoties om te gaan, zodat je er niet door overspoeld wordt. Mindfulness, yoga en ontspanningsoefeningen kunnen bijvoorbeeld helpen. Maar ook bewegen en sporten kunnen stress verminderen.

Heb je het gevoel dat je vastloopt? Dan kan het helpen om daarover te praten met mensen die dichtbij je staan.

Je kunt ook praten met:

• een AYA-verpleegkundige
• de POH-GGZ bij de huisarts: praktijkondersteuner voor de geestelijke gezondheidszorg
• een geestelijk verzorger
• vrijwilligers of lotgenoten in een IPSO centrum voor leven met en na kanker

Je kunt ook hulp krijgen van een medisch maatschappelijk werker of een psycholoog die gespecialiseerd is in psychische problemen bij kanker. Dan heb je wel een verwijzing nodig van je arts, verpleegkundig specialist of huisarts.

Zorgt kanker voor problemen in je relatie? Je bent niet alleen. Er is hulp voor jou en je partner. Lees meer over kanker en je relatie.

Houd een dagboek bij

Soms is ziek zijn en alle lichamelijk en mentale problemen ervaren die daarbij horen best een opgave. Je kunt het van je afschrijven door een soort dagboek/agenda bij te houden.

Zet er niet alleen de afspraken en de vervelende gedachten in (spanning voor een uitslag bijvoorbeeld) maar ook alle successen. Zo kun je later terugzien dat het niet altijd alleen maar slecht was, maar dat er ook leuke en goede dingen waren. En dat de bijwerkingen van een behandeling soms toch echt overgaan of minder worden, al lijkt dat op het moment zelf niet zo.

Tip: begin een blog op kanker.nl.

Probeer te werken of iets aan je studie te doen (als dat lukt)

Als het lukt, probeer dan af en toe wat te werken of iets aan je studie te doen. Ook al is het maar een paar uurtjes per week. Zonder enige druk, gewoon wat bezig zijn. Waarom we deze tip geven? Omdat het afleiding geeft en je je even nuttig voelt en een andere rol hebt dan alleen patiënt. Bijkomend voordeel: het is makkelijker om na je behandeling weer te re-integreren.

De afdeling personeelszaken of de bedrijfsarts kan daarin meedenken. Op school is dat de studiebegeleider (mbo) of de studentendecaan.

Besteed aandacht aan je uiterlijk

Deed je normaal elke dag je haar en make-up en besteedde je aandacht aan je kleding? Blijf dat dan doen, als je daar puf voor hebt. Als je er leuk of goed verzorgd uitziet, voel je je waarschijnlijk beter.

Tip: Stichting Look Good Feel Better geeft online en offline workshops over je haar(werk), huidverzorging en make-up. Meld je aan voor een gratis workshop.

Praat over je klachten met je arts of verpleegkundige

Kanker hebben is niet niks! Veel mensen krijgen last van lichamelijke klachten, zoals vermoeidheid en pijn. Of ze zitten erdoorheen, tijdelijk of voor langere tijd. Angst, somberheid of eenzaamheid – het zijn allemaal klachten die vaak voorkomen als je zo ziek bent. Blijf er niet mee rondlopen. Je uitspreken helpt.

Bespreek altijd met je arts, verpleegkundig specialist of verpleegkundige waar je last van hebt. Zij zullen er niet van opkijken dat je klachten hebt. Vaak is er iets aan je klachten te doen. Samen kunnen jullie kijken wie jou daarbij kan helpen. Er is veel gespecialiseerde hulp beschikbaar.

Bekijk hier de tips over omgaan met:

• vermoeidheid
• ‘chemobrein’
• overgangsklachten
• neuropathie
• angst
• pijn