Benauwdheid (dyspneu) bij ongeneeslijke kanker

Als je ongeneeslijke kanker hebt, kun je last hebben van benauwdheid. Vaak kun je een behandeling krijgen waardoor je minder benauwd bent. Hier lees je tips bij benauwdheid.

Lees op deze pagina over:

• Benauwdheid
• Oorzaken van benauwdheid
• Benauwdheid bij ongeneeslijke kanker: wat is er aan te doen?
• Wat kun je zelf doen bij benauwdheid?
• Wat wil je en wat vind je belangrijk?
• Benauwdheid bij kanker kort voor het sterven

Benauwdheid

Benauwdheid is een onaangenaam gevoel dat te maken heeft met je ademhaling. Je kunt niet meer prettig ademen of je hebt het gevoel dat je niet genoeg lucht krijgt. Soms kun je ook blauwe lippen, vingers of tenen krijgen.

Andere woorden voor benauwdheid zijn: kortademigheid en dyspneu.

Oorzaken van benauwdheid

Benauwdheid kan verschillende oorzaken hebben. Oorzaken die te maken hebben met kanker of de behandeling van kanker zijn bijvoorbeeld: 

• Vernauwde of verstopte luchtwegen door een tumor.
• Tumoren of uitzaaiingen in je longen.
• Een operatie waarbij een long of een deel van je long is verwijderd.
• Beschadiging van je long door bestraling, chemotherapie of andere medicijnen.
• Vocht in je longen of in het hartzakje. Om je hart zit een ‘zakje’. Als daar vocht in komt, heeft je hart niet genoeg ruimte om goed te kunnen kloppen.
• Een propje in je longslagader (longembolie).
• Een longontsteking.
• Bloedarmoede.
• Een klaplong. Als er lucht in de ruimte tussen je longen en je borstkas komt, klapt de long in elkaar. 
• Druk in je buik. Als er (bijvoorbeeld) vocht in je buik zit, of je lever vergroot is, wordt je middenrif omhoog geduwd. Dan heb je minder ruimte om goed adem te halen.

Hartproblemen, longziektes (bijvoorbeeld COPD) of andere ziektes kunnen ook benauwdheid veroorzaken. Verder spelen angst, stress en/of depressie ook een rol.

Benauwdheid bij ongeneeslijke kanker: wat is er aan te doen?

Heb je veel last van benauwdheid? Bespreek het met je arts. Je arts kan onderzoeken waar de benauwdheid vandaan komt. Samen kun je kijken of er iets tegen te doen is.

Onderzoek bij benauwdheid

De arts stelt je vragen en onderzoekt je. Misschien vraagt de arts je een dagboekje bij te houden.
Het kan zijn dat de arts extra onderzoek voorstelt, bijvoorbeeld bloedonderzoek of onderzoek  van je longen of je hart.

Behandeling van de oorzaak van benauwdheid

Is de oorzaak van je benauwdheid duidelijk? Dan bespreekt de arts met je of die oorzaak behandeld kan worden, en of je dat wilt.  

Voorbeelden van behandelingen die het meest voorkomen bij mensen met ongeneeslijke kanker zijn:

Behandelingen bij vernauwing of verstopping van je luchtwegen

Ben je benauwd doordat door een tumor je luchtwegen dichtdrukt? Dan kan de arts je een van deze behandelingen adviseren:

• bestraling of chemotherapie: om de tumor kleiner te maken
• kijkoperatie van de luchtwegen: de arts haalt de tumor weg of plaatst een stent (buisje) om de doorgang van je luchtweg te herstellen. Het buisje drukt de tumor aan de kant. 

Behandeling van vochtophoping rond je longen

Heb je teveel vocht rond je longen? Dan kan de arts 1 van deze behandelingen voorstellen:

• Pleurapunctie: hierbij zuigt de arts het vocht weg via een holle naald:
• Pleuradrainage: hierbij plaatst de arts een slangetje (drain) in je long. Dat blijft daar een paar dagen  zitten. Als al het vocht is afgelopen, kan de arts iets inspuiten om te voorkomen dat het vocht weer terugkomt. Dat heet een pleurodese.

Behandeling van vochtophoping rond je hart

Als je vocht in je hartzakje hebt, kan de arts je 1 van deze behandelingen voorstellen:

• Punctie: de arts kan een holle naald in de ruimte rond je hart te plaatsen. Het vocht loopt dan weg via de naald. 
• Operatie: de arts kan tijdens een operatie een stuk van het hartzakje weghalen. Het vocht loopt dan weg in je borst of buik.

Behandeling van een longontsteking, een longembolie of bloedarmoede

• Een longontsteking kan behandeld worden met antibiotica.
• Een longembolie wordt behandeld met bloedverdunners.
• Bij bloedarmoede kan een bloedtransfusie gegeven worden.

Behandeling van angst, stress en depressie

Angst, spanning en depressieve gevoelens hebben invloed op de benauwdheid. Heb je dit soort klachten, dan kun je daar hulp bij krijgen. Bijvoorbeeld van een psycholoog.

Behandeling van de benauwdheid zelf 

Je kunt de benauwdheid zelf ook behandelen. Bijvoorbeeld door: 

• toediening van zuurstof
• medicijnen tegen het gevoel van benauwdheid, bijvoorbeeld morfine
• medicijnen tegen angst en stress, bijvoorbeeld benzodiazepines
• ontstekingsremmers, zoals dexamethason en prednison

Je arts bespreekt met je wat in jouw situatie kan helpen.

Wat kun je zelf doen bij benauwdheid?

Je kunt zelf proberen je benauwdheid te verminderen. Tips:

Frisse lucht

• Rook je? Stop dan met roken. Je kunt daar hulp bij krijgen. 
• Adem geen ‘prikkelende’ stoffen in, zoals stof en rook.
• Zorg voor frisse lucht in huis. Ventileer goed en zorg dat het niet te droog wordt in huis. Een ventilator kan ook helpen. 
• Ga niet te snel van een warme naar een koude omgeving (of omgekeerd).

Energie en activiteiten

• Probeer je energie zo goed mogelijk te verdelen over de dag. 
• Neem rustig de tijd voor dingen die inspanning kosten (zoals een trap oplopen of koken). Verdeel activiteiten in kleinere stappen, neem tussendoor steeds een kleine pauze.
• Doe geen dingen waarvan je weet dat je erg benauwd van wordt.
• Vraag om hulp van iemand uit je omgeving.

Ademen en houding

• Gebruik een goede ademhalingstechniek: de buikademhaling. Hierbij adem je in door je neus. Daarna adem je uit door je mond met licht gesloten lippen. Lees verder over de buikademhaling.
• Zit of lig in een houding waarbij je longen de ruimte krijgen. Probeer bijvoorbeeld eens rechtop in een stoel te zitten, een klein beetje voorover te leunen en je armen te laten rusten op de stoelleuning of op je knieën. Hierdoor kunnen je longen zich makkelijker vullen met lucht bij het inademen. 
• Anders slapen (met het hoofdeinde hoger) of met verschillende kussens slapen kan ook helpen. 

Vraag hierover advies aan je arts of verpleegkundige.

Tips bij angst en spanning

Als je angstig en gespannen bent, kunnen je klachten erger worden. Daardoor kun je nog angstiger worden of in paniek raken, waardoor ademen nog moeilijker wordt. 

Praat erover met je arts of verpleegkundige. Zij kunnen je tips geven voor ademhalingsoefeningen en ontspanningsoefeningen. Als je dat wilt, kunnen zij je doorsturen naar een fysiotherapeut, ademtherapeut, ergotherapeut, maatschappelijk werker of psycholoog.

Wat wil je en wat vind je belangrijk?

Als je arts je een behandeling voorstelt, hoef je daar geen ‘ja’ op te zeggen. Het is erg belangrijk om goed na te denken over wat jij zelf wil. Vraag gerust naar de voordelen en de nadelen van de behandelingen. Wat weegt voor jou het zwaarst?

Wat wil je wel, en wat wil je niet? Bespreek je wensen met je arts, zorgverleners en naasten. Vertel hun duidelijk wat je wilt. Dan kunnen zij jou de zorg geven die bij jou past. 

Benauwdheid bij kanker kort voor het sterven

Vooral in de stervensfase kan de benauwdheid soms heel erg zijn. Als de gewone behandeling van de benauwdheid niet goed genoeg werkt, kan palliatieve sedatie helpen. Je krijgt dan medicijnen die je soezerig maken of in slaap brengen. Je hebt het dan niet meer benauwd.

Palliatieve sedatie is geen euthanasie. De medicijnen zorgen er alleen voor dat je je rustig voelt en geen last hebt van pijn of benauwdheid. Je overlijdt niet sneller door palliatieve sedatie.