Vermoeidheid bij ongeneeslijke kanker

Als je niet meer kunt genezen van kanker, kun je moe en uitgeput zijn. Bekijk op deze pagina hoe dat komt, of er iets aan te doen is en wat je eventueel zelf kunt doen. 

Lees op deze pagina over:

• Vermoeidheid door ongeneeslijke kanker
• Oorzaken van vermoeidheid door kanker
• Vermoeidheid bij ongeneeslijke kanker: wat is eraan te doen?
• Wat kun je zelf doen bij vermoeidheid?
• Wat wil je en wat vind je belangrijk?

Veel mensen met kanker in de palliatieve fase krijgen te maken met vermoeidheid. Het is geen ‘gewone’ vermoeidheid, die na een nachtje slapen wel weer over is. Je kunt je lichamelijk en/of geestelijk uitgeput voelen. De vermoeidheid gaat niet over als je uitrust of slaapt. Het is vaak niet duidelijk waarom en wanneer je zo moe bent.

Klachten bij vermoeidheid door kanker

Je kunt op verschillende manieren moe zijn:

• Lichamelijk: Je hebt minder kracht. Lichamelijke inspanning is zwaar. 
• Geestelijk: Je concentratie en je geheugen werken minder goed. Je hebt moeite met denken en beslissingen nemen. 
• Emotioneel: Je bent snel uit je doen. Je vindt het moeilijk om je gevoelens, zoals verdriet of boosheid, onder controle te houden.
• Sociaal: Samen zijn met mensen kost je veel energie. Je hebt minder interesse voor je omgeving. Je hebt weinig puf om iets te doen. 

Oorzaken van vermoeidheid door kanker

De vermoeidheid kan te maken hebben met je ziekte, maar ook met de behandeling.

Hoe erg de vermoeidheid is, ligt aan:  

• de ziekte zelf 
• de behandeling die je krijgt 
• klachten die niet onder controle zijn, zoals pijn of kortademigheid 
• lichamelijke gevolgen van de ziekte of de behandeling, zoals bloedarmoede, uitdroging, afvallen, zuurstoftekort, infecties en/of koorts 
• geestelijke gevolgen van de ziekte of de behandeling, zoals angst en depressie
• slecht slapen 
• bepaalde medicijnen, zoals antidepressiva, opioïden (pijnstillers, bijvoorbeeld morfine) of bètablokkers (bloeddrukverlagers) 

Vaak zijn er meerdere oorzaken tegelijk. 

Vermoeidheid bij ongeneeslijke kanker: wat is eraan te doen?

Heb je veel last van vermoeidheid in de palliatieve fase van kanker? Bespreek het met je arts. Je arts kan onderzoeken waar de vermoeidheid vandaan komt. Samen kun je kijken of er iets tegen te doen is. 

Onderzoek naar vermoeidheid

Ga je naar je arts vanwege je vermoeidheid? Dan krijg je een paar onderzoeken.

Eerst stelt je arts je vragen en onderzoekt je.  Als dat nodig is, doet de arts meer onderzoek. Bijvoorbeeld bloedonderzoek, onderzoek van je je hart (met een ECG of hartfilmpje) en/of je longen, of röntgenfoto’s.

Het kan zijn dat je arts vragenlijsten gebruikt om je vermoeidheid en andere klachten te meten. Je krijgt misschien ook een speciale vragenlijst (de HADS) om te bepalen of je depressief of angstig bent. Als dat zo is, kun je een gesprek krijgen met een psychiater of psycholoog.

Behandeling van de oorzaak van vermoeidheid

Is er een medische oorzaak voor de vermoeidheid? Dan bespreekt de arts met je of die oorzaak behandeld kan worden, en of je dat wilt. 

Dit zijn dingen die de arts kan doen: 

• Lichamelijke klachten behandelen, zoals pijn of kortademigheid. 
• De gevolgen van de ziekte aanpakken. Denk aan een bloedtransfusie, extra zuurstof, behandeling van infecties en/of koorts.
• Eventuele andere ziektes behandelen, zoals hartfalen of suikerziekte.
• Angst, depressie en/of slaapstoornissen behandelen.

Komt je vermoeidheid door de behandeling van de kanker? Dan kan die behandeling misschien aangepast worden. Bijvoorbeeld stoppen met een bepaald medicijn, of een ander medicijn proberen of de dosering van het medicijn aanpassen. 

Behandeling van de vermoeidheid zelf

Bepaalde medicijnen (zoals dexamethason, prednison of methylfenidaat) kunnen de vermoeidheid verminderen. Ze doen niets aan de oorzaak van de vermoeidheid, maar ze zorgen ervoor dat je je minder moe voelt. 

Wat kun je zelf doen bij vermoeidheid?

Je kunt zelf proberen je vermoeidheid te verminderen. Anderen kunnen je daarbij steunen. Praat met hen en zeg duidelijk wat je van hen zou willen.

Wat je bijvoorbeeld zelf kunt doen

• Houd een vast ritme van de dag aan. Wissel activiteiten en rust af. Zorg voor goede nachtrust, voor zover mogelijk. Slaap je slecht? Lees de tips bij slaapproblemen.
• Probeer dagelijks te bewegen, voor zover mogelijk. 
• Zorg voor een goede voeding met genoeg calorieën, eiwit en andere voedingsstoffen. Een diëtist kan je advies geven.
• Kies bewust wat je zelf moet of wilt doen. Vraag hulp van anderen of van de thuiszorg bij andere activiteiten (bijvoorbeeld koken en het huishouden).

Maak gebruik van steun en hulp

• Maak gebruik van ondersteunende zorg, bijvoorbeeld van een fysiotherapeut of de thuiszorg. 
• Zoek geestelijke steun, bijvoorbeeld bij lotgenoten, een psycholoog, maatschappelijk werker of geestelijk verzorger.
• Denk ook aan complementaire zorg, bijvoorbeeld ontspanningstherapie, mindfulness, yoga of muziektherapie.

Tips van ervaringsdeskundigen

• Misschien beseffen je partner, kinderen, familieleden of vrienden niet helemaal wat de vermoeidheid met je doet. Probeer dit dan uit te leggen. Maak ook duidelijk dat je daardoor minder aankunt, zodat ze hier rekening mee kunnen houden. Bijvoorbeeld bij het maken van afspraken of het plannen van activiteiten.
• Stel jezelf (nieuwe) doelen, hoe klein ook. Iets doen wat zinvol of betekenisvol is, kan je energie geven. Lees bijvoorbeeld het verhaal van Frieda.

Als je arts je een behandeling voorstelt, hoef je daar geen ‘ja’ op te zeggen. Het is erg belangrijk om goed na te denken over wat jij zelf wil. Vraag gerust naar de voordelen en de nadelen van de behandelingen. Wat weegt voor jou het zwaarst? Wat wil je wel, en wat wil je niet?

Bespreek je wensen met je arts, zorgverleners en naasten. Vertel hun duidelijk wat je wilt. Dan kunnen zij jou de zorg bieden die bij jou past.