Angst bij ongeneeslijke kanker

Veel mensen die ongeneeslijke kanker hebben, voelen zich (soms) angstig of somber. Erover praten kan helpen. Als je veel last hebt van angst, kan een behandeling nodig zijn om je angst te verminderen. 

Lees op deze pagina over:

• Angst bij ongeneeslijke kanker
• Oorzaken van angst bij ongeneeslijke kanker
• Angst bij ongeneeslijk kanker: wat is eraan te doen?
• Wat kun je zelf doen om angst te verminderen?
• Wat wil je en wat vind je belangrijk?

Angst bij ongeneeslijke kanker

De meeste mensen met ongeneeslijke kanker hebben last van angst. Ze zeggen dan bijvoorbeeld dat ze bezorgd zijn of gespannen, bang of zenuwachtig. Die angst heeft te maken met de naderende dood. En met de levensvragen en zorgen die daarmee samenhangen. 

Als je angstig bent, kun je last hebben van:

• verhoogde hartslag en verhoogde bloeddruk
• hartkloppingen
• duizeligheid
• droge mond
• pijn op de borst
• misselijkheid
• benauwdheid
• hoofdpijn
• somberheid

Deze klachten kunnen ook het gevolg zijn van de ziekte of bijwerkingen zijn van medicijnen. Daardoor wordt angst niet altijd herkend.

Sommige mensen met kanker krijgen heel veel last van angst. Daardoor kunnen ze in het dagelijks leven niet goed meer functioneren.

Soms is er bij angst sprake van een angststoornis. Daarvoor is meestal behandeling met specifieke medicijnen nodig. Dit wordt hier verder niet besproken.

Oorzaken van angst bij ongeneeslijke kanker

Angst bij ongeneeslijke kanker kan ontstaan door lichamelijke factoren. Die kunnen te maken hebben met de kanker of de behandeling daarvan.

Voorbeelden van lichamelijke factoren zijn:

• Pijn. 
• Kortademigheid en daardoor angst om te stikken. 
• Vermoeidheid, slaapstoornissen.
• Misselijkheid.
• Hartkloppingen, pijn op je borst.
• Koorts.
• Problemen met je stofwisseling, waardoor je bijvoorbeeld een te hoog calciumgehalte van je bloed kunt krijgen. 
• Problemen met je hormonen. Bijvoorbeeld door een te snel werkende schildklier of bijnier.
• Een tumor of uitzaaiingen in je hersenen. 
• Bijwerkingen van medicijnen, bijvoorbeeld opioïden (zeer sterke pijnstillers), metoclopramide (medicijn tegen misselijkheid) of corticosteroïden (prednison of dexamethason).
• Stoppen met gebruik van alcohol, nicotine of drugs.
• Stoppen met of verminderen van medicijnen zoals benzodiazepines (als slaapmiddel of angstremmer, bijvoorbeeld diazepam) of opioïden.
• Delier (plotselinge verwardheid)

Angst bij ongeneeslijke kanker: wat is eraan te doen? 

Als je angstig bent, praat er dan over met je arts en/of verpleegkundige. Vaak is er iets aan te doen, waardoor je je beter voelt. 

Onderzoek bij angstklachten

De arts stelt je vragen en onderzoekt je. Denkt de arts aan een lichamelijke oorzaak, dan raadt hij of zij vaak nog extra onderzoek aan, zoals: 

• een bloedonderzoek en/of een hartfilmpje (ECG)
• een gesprek met een psycholoog of psychiater 

Het kan ook zijn dat de arts je vraagt om vragenlijsten in te vullen. Dat is om te meten hoeveel angst je voelt. 

Gesprek met je arts of verpleegkundige

Heeft de angst niet teveel invloed op je dagelijkse leven? Dan is vaak geen aparte behandeling nodig. Een gesprek met je arts en/of verpleegkundige of eventueel een POH-GGZ kan helpen om de angst te verminderen. Zij bespreken met jou welke dingen van invloed zijn op je angst en hoe je daarmee om kunt gaan. 

Is de angst ernstiger, dan kan je arts verschillende behandelingen voorstellen.

Behandeling van de oorzaak van angst 

Als het mogelijk is en je dat wilt, behandelt de arts de oorzaak van de angst. Mogelijke behandelingen zijn: 

• Behandeling van symptomen van de ziekte die niet onder controle zijn, en die van invloed kunnen zijn op angst. Bijvoorbeeld pijn, kortademigheid, misselijkheid en slaapproblemen.
• Behandeling van andere oorzaken die invloed hebben op de angst, zoals een teveel aan calcium of een tekort aan natrium in het bloed, hormonale stoornissen (bijvoorbeeld een te snel werkende schildklier of een te hoog cortisolgehalte in het bloed), tumoren/uitzaaiingen in de hersenen, delier, ontwenningsverschijnselen door stoppen met roken, drinken of drugs. 
• Afbouwen, stoppen, of aanpassen van de dosering van medicijnen die invloed hebben op de angst.

Behandeling van de klachten 

De arts kan je één of meer van deze behandelingen adviseren tegen angst: 

• Ondersteunende gesprekken met een arts, een verpleegkundige of een GGZ praktijkondersteuner van de huisarts
• Behandeling door een maatschappelijk werker, psycholoog of psychotherapeut. Die kan je bijvoorbeeld leren omgaan met angstige gedachten en gevoelens. Of je leren om dit soort gedachten en gevoelens te aanvaarden en je te focussen op dingen die je belangrijk vindt. Dat kan bijvoorbeeld met ondersteunende (groeps)gesprekken, een vorm van psychotherapie of een andere vorm van therapie, zoals muziektherapie.
• Gesprekken met een geestelijk verzorger: vooral bij levensvragen.
• Medicijnen zoals slaapmiddelen of medicijnen tegen angst.

Wat kun je zelf doen om angst te verminderen?

Het is heel begrijpelijk dat je angst voelt. Het gevoel wegduwen helpt niet. Door er met anderen over te praten, kun je beter met je angst omgaan. Mensen om je heen begrijpen je beter en kunnen je beter helpen. Dat kan heel waardevol zijn.

Vind je erover praten nog moeilijk, kijk dan naar andere manier om je gevoelens te uiten. Misschien helpt het om je gevoelens op te schrijven, of ze te uiten in bijvoorbeeld een tekening of lied. 

Andere tips om met angst om te gaan:

• Zoek afleiding.
• Luister naar muziek.
• Beweeg elke dag, als dat lukt.
• Doe ademhalings- of ontspanningsoefeningen. 
• Probeer eens mindfulness.
• Doe aan yoga.

Lees meer tips om met angst om te gaan.

Wat wil je en wat vind je belangrijk?

Als je arts je een behandeling voorstelt, hoef je daar geen ‘ja’ op te zeggen. Het is erg belangrijk om goed na te denken over wat jij zelf wilt. Vraag gerust naar de voordelen en de nadelen van de behandelingen. Wat weegt voor jou het zwaarst? Wat wil je wel, en wat wil je niet?

Bespreek je wensen met je arts, zorgverleners en naasten. Vertel hun duidelijk wat je wilt. Dan kunnen zij jou de zorg bieden die bij jou past.